Dekret antyluterański
Warszawa, 1525.03.15
Dekret księcia mazowieckiego Janusza III wydany na sejmie mazowieckim przeciw Luteranom: Sentencia de secta Luteri erradicanda.
Źródło, kopie: 1. Akta ziemskie i grodzkie warszawskie t. 14, f. 285; 2. i 3. dok. pap. 1504, 1596
Wyd.: pierwotny druk Hieronima Wietora z 1525 r. – nie istnieje; VL I, s. 448-449; B. Sobol, O zaginionym druku mazowieckiego dekretu przeciwko luteranom z 1525 r., Przegląd Historyczny, t. L, z. 1 (1959), s. 83-84; Iura Masoviae Terrestria, opr. J. Sawicki, t. II, nr 251
Lit.: B. Sobol, O zaginionym druku mazowieckiego dekretu przeciwko luteranom z 1525 r., Przegląd Historyczny, t. L, z. 1 (1959), s. 83-84; T. Strzembosz, Tumult Warszawski 1525 r., Warszawa 1959.
Illustrissimus dominus princeps cum toto consilio suo volens sectam Luterianam et suis falsum dogma in ducatu suo ab omnibus subditis eius penitus erradicari et ne hoc falso errore et dogmate subditi sui a fide ortodoxa et sancto ritu Romanae Ecclesiae seducantur, ex officio suo et auctoritate ducali, ut verus christianae religionis et fidei princeps providere tempestive cupiens ita decrevit, constituit et conclusit. Ut nullus in toto ducatu Mazoviae tam in civitatibus oppidis, quam etiam in villis cuiuscunque conditionis et status existat, praesertim in civitate Varschoviensi libros et falsam doctrinam Luteri in quocunque sermone, sive Latino sive Almanico aut quovis alio tenere apud se et in domibus suis habere, legere, ac ipsum falsum dogma Luterianorum profiteri, sectam portari, tueri et aliis ad sectandum persuadere presumat. Ita tamen, ut quicunque de hac secta legittime convictus et probatus fuerit, talis vita privari debeat et bona eius et omnia quaecunque habet mobilia et immobilia confiscari et ad thezaurum ducale recipi debeant. Quod decretum dominus dux mandavit in omnibus districtibus et capitaneatibus publicari et diligenter per omnes officiales suos exequi.
Najjaśniejszy książę z całą swoją radą pragnąc sektę luteran i ich fałszywą naukę w księstwie swoim u wszystkich swoich poddanych doszczętnie wykorzenić, aby ci poddani nie byli odwodzeni od prawdziwej wiary kościoła rzymskiego przez ten błąd i fałszywą naukę, z obowiązku i powagi książęcej, chcąc być na zawsze uważanym za księcia prawdziwej wiary i wyznania chrześcijańskiego to powziął, postanowił i zatwierdził. Aby nikt w całym księstwie mazowieckim, tak w miastach jak i we wsiach, wszelakiego stanu i kondycji, a zwłaszcza w mieście Warszawa, nie ośmielił się używać książek i fałszywej nauki Lutra w żadnym języku, czy to łacińskim, czy niemieckim, czy jakimkolwiek innym, a samej fałszywej wiary luteran wyznawać, tolerować, dbać i innych zachęcać do wstąpienia do tej sekty. A w wypadku gdyby komukolwiek z tej sekty prawnie dowiedziono by i udowodniono jego poglądy, taki powinien stracić życie, a jego dobra ruchome i nieruchome mają być skonfiskowane i włączone do skarbca książęcego. To postanowienie książę polecił we wszystkich powiatach i starostwach ogłosić i pilnie go przez wszystkich swoich urzędników przestrzegać.
Tłumaczenie: mgr Agnieszka Jabłonka
KALENDARIUM
– 1520 r. edykt toruński Zygmunta I wydany pod wpływem legata zabraniający, pod karą konfiskaty dóbr i banicji, sprowadzania do kraju i rozpowszechniania pism dra Marcina Lutra.
– 1520.05 – bulla Leona X ekskomunikująca dra Marcina Lutra – Exurge Domine
– 1521 r. – synod diecezjalny
– 1522.09 – ukazuje się drukiem Nowy Testament, po niemiecku w tłumaczeniu dra Marcina Lutra.
– 1523.03 – list dra Marcina Lutra do członków Zakonu Krzyżackiego
– 1523.03.07- nowe rozporządzenie Zygmunta I wydany pod wpływem legata zabraniające pod karą śmierci i konfiskaty dóbr wyznawania i propagowania, obrony i szerzenia nowych doktryn.
– 1523.11.29 – Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Albrecht Hohenzollern spotyka się w Wittenberdze z drem Marcinem Lutrem.
– 1523, 1527, 1530 – synody – inkwizycja lub archidiakoni mają w diecezjach zwalczać herezję.
– 1525.01 – bunt pospólstwa w Gdańsku
– 1524 lato – 1525 r. – wojna chłopska w Rzeszy (Bauernkrieg).
– 1525.03.15 – dekret – wyrok raczej niż statut – księcia mazowieckiego Janusza III wydany za namową bpa płockiego Rafała Leszczyńskiego [?] na sejmie mazowieckim zabraniający pod karą śmierci i konfiskaty majątku czytania ksiąg i wyznawania nauki dra Marcina Lutra.
– 1534 r. – edykt Zygmunta I zabraniający wysyłania na studia do Wittenbergi.