Ludzie sztuki ... malarze, rzeźbiarze, kompozytorzy, wirtuozi, fotografowie, artyści operowi
Biogramy
Schimserowie
Jan (Johann) Baptysta, Leopold i Wiktoria
Jan Baptysta Schimser to austriacki rzeźbiarz, związany ze Lwowem.
Urodził się w Wiedniu w 1793 r. (taki rok urodzenia wyryty został na jego nagrobku). Początkowo pobierał naukę rzeźbiarstwa u ojca, a w latach 1810-1818 studiował w wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po otrzymaniu dyplomu podróżował po Europie, przebywając m. in. na Węgrzech i w Rumunii; próbował również swoich sił w Królestwie Kongresowym. Około 1923 r. z Warszawy udał się do Lwowa, gdzie mieszkał jego brat Antoni, również znakomity rzeźbiarz, który w lipcu tego roku został ojcem chrzestnym syna Johanna i Julii z domu Krebs – Antoniego.
Opracowania podają, że żoną Johanna była Julianna z domu Michalska, nie potwierdzają tego jednak zapisy w księgach (oprócz nazwiska Krebs, w pozostałych wpisach metrykalnych dotyczących rodziny Schimserów Julianna występuje pod nazwiskiem Wisak, taki zapis figuruje także w jej akcie zgonu, a w akcie ślubu córki Marii, zam. Markowskiej – Wysiech; na pewno córka Jana i Julianny Emilia nazywana Emmą wyszła za mąż za Jan Michalskiego). Od lat 20. XIX w. Johann związał się ze Lwowem i, ulegając szybkiej polonizacji, zaczął używać imienia Jan. Schimserowie mieli kilkoro dzieci, z których Leopold (1833-1888) kontynuował tradycje rodzinne (patrz niżej), a córka Maria była matką wybitnego rzeźbiarza Juliana Markowskiego. Jako właściciel firmy kamieniarskiej przy ul. Piekarskiej, Jan Schimser współpracował z wieloma twórcami, a jego rzeźby udekorowały elewacje licznych obiektów (prawdopodobnie są to m. in. płaskorzeźby na kamienicy przy ulicy Ormiańskiej 8, rzeźby i płaskorzeźby o tematyce mitologicznej na elewacji kamienicy Pillerów, dekoracja fasady i wnętrz Pałacu Baworowskich; jednak tylko jeden obiekt sygnowany jest nazwiskiem artysty – są to empirowe płaskorzeźby zdobiące kamienicę przy ul. Kniazia Romana 24); przede wszystkim jednak wykonywał nagrobki dla Cmentarza Łyczakowskiego. Był, obok brata, najwybitniejszym przedstawicielem rzeźby neoklasycystycznej we Lwowie. Wykonane przez niego pomniki nagrobne to m. in. grób Mathiasa Bauera, radnego i obywatela miasta Lwowa (zm. 1835) – grupa postaci z umieszczoną w centrum kobietą w żałobie; grób Michała Szoka (zm. 1840) z postacią Michała Archanioła walczącego z szatanem; grób Karoliny Manugiewicz (zm. 1854) – na kamiennym cokole cztery złamane kolumny jońskie, pomiędzy nimi stojąca postać młodej kobiety z wyraźnie wyrzeźbionymi łzami na twarzy; grób polskich Ormian: Józefa Abgaro-Abgarowicza (zm. 1851) i Franciszka Ksawerego Jaegermanna (zm. 1864) – na pomniku rzeźba Chrystusa upadającego pod krzyżem; grób kanonika kapituły lwowskiej i proboszcza parafii św. Antoniego Aleksandra Kuderkiewicza, zwieńczony postacią Matki Boskiej depczącej węża; grób rodzinny Chwalibogów, a na nim płaskorzeźba przedstawiająca młodzieńca w antycznym stroju i wychodzące mu naprzeciw trzy gracje trzymające w rękach krzyż, kotwicę i gorejące serce; grób Friedricha von Ruff (zm. 1848), z płaskorzeźbą pelikana na gnieździe z czterema pisklętami, rozrywającego dziobem pierś; pomnik Ernesta Kossa, (zm. 1826), który zdobią postacie dwóch kobiet opłakujących zmarłego, klęczących przed nagrobną stelą. Nagrobki z pracowni Schimsera można spotkać także w innych miejscach w Galicji – m. in. na cmentarzach w Rzeszowie (w tym dwa sygnowane), Tarnopolu, Kołomyi, Brodach, Złoczowie, Gródku Jagiellońskim i Rudkach. Jest on także autorem pomnika Jana Nepomucena w Bratysławie. Artysta przekazywał swą wiedze i umiejętności uczniom; w czasie swej działalności przygotował do egzaminów czeladniczych na kamieniarza 25 uczniów.
Jan Schimser zmarł w wieku 66 lat (sic! – zgodnie z zapisem w księdze urodził się więc w 1790 r.), 11 VII 1856 r. i zapisany został do ksiąg z parafii św. Antoniego. Pozostawił żonę Juliannę z Wisaków. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.
Po śmierci Jana pracownię przejął jego syn Leopold. Mimo ukończonych studiów artystycznych w Wiedniu, lepiej czuł się w roli zarządcy firmy, która dzięki zdolnościom jego i jego żony Wiktorii z Obaleskich (ślub w 1859 r.) stała się wiodącą na rynku usług kamieniarskich we Lwowie, w drugiej poł. XIX w. Schimserowie zarządzali pracowniami przy ul. Łyczakowskiej i Piekarskiej. Firma zatrudniała ośmiu artystów rzeźbiarzy i wielu rzemieślników kamieniarzy, a współpracowali z nią tacy artyści, jak Antoni Kurzawa, Abel Maria Perier czy wspomniany już siostrzeniec Leopolda Julian Markowski. Schimser zajmował się także sprowadzaniem kamienia do prac budowlanych i artystycznych, a stała wystawa firmy znajdowała się w hotelu George. Największym zamówieniem zakładu było prawdopodobnie sprowadzenie w 1902 r. z Włoch różowego granitu na pomnik Adama Mickiewicza we Lwowie oraz wykonanie wszystkich związanych z nim prac kamieniarskich, którymi kierowała Wiktoria Schimserowa, jako że Leopold zmarł 27 XII 1888 r. nie doczekawszy tego wydarzenia (w akcie jego zgonu nazwisko panieńskie żony to Halbacz).
Popularność i renoma firmy były tak duże, że nagrobki z sygnaturą „L. Schimser” do dziś można odnaleźć na cmentarzach w Krakowie, Stanisławowie, Przemyślu, Złoczowie, Kałuszu czy Nadwórnej, Zaleszczykach czy Kamieńcu Podolskim.
Wiktoria Schimserowa, która po śmierci Leopolda przejęła stery w firmie, nadal świetnie prosperującej, zmarła 9 IV 1908 r.
Oboje małżonkowie są zapisani w księgach z parafii św. Antoniego. Zostali pochowani na Cmentarzu Łyczakowskim.
Henryk Hipolit Rodakowski
Ze Lwowa pochodził Henryk Hipolit Rodakowski, portrecista, malarz romantyczny. Urodził się 9 VII 1823 r. w zamożnej rodzinie adwokata, Pawła Rodakowskiego, określonego w księgach z parafii Bożego Ciała jako generosus dominus, nobilis, żonatego z Marianną z Singerów.
Przygotowywany był do pokoleniowej kontynuacji tradycji prawniczej; kształcił się w elitarnej szkole Theresianum w Wiedniu. Tam też, a następnie w Paryżu uczył się malarstwa.
W Paryżu w 1852 r. odniósł pierwszy większy sukces zdobywając medal I klasy w dziedzinie portretu za obraz przedstawiający generała Henryka Dembińskiego. Jego pracownię wizytował Eugène Delacroix. W 1866 r. został członkiem Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego. Rok później opuścił Francję i zamieszkał na kresach w majątku Pałahicze niedaleko Stanisławowa, a w 1883 r. w Bortnikach k. Chodorowa. W 1893 r., po krótkim pobycie w Wiedniu, przeprowadził się do Krakowa. Po śmierci Jana Matejki został w 1894 r. wybrany dyrektorem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych i przewodniczącym Komitetu Muzeum Narodowego. Tuż przed nagłą śmiercią, 28 XII 1894 r. objął stanowisko dyrektora Szkoły Sztuk Pięknych.
Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym. Rodakowski należy do grona najwybitniejszych polskich malarzy XIX wieku; w połowie tegoż stulecia stworzył podwaliny rodzimej sztuki o europejskiej klasie artystycznej.
Swe prace prezentował głównie w salonach paryskich (1852, 1853, 1859, 1861, 1863, 1865, 1866, 1872, 1875). W 1873 r. został uhonorowany krzyżem kawalerskim Orderu Franciszka Józefa. Był także kawalerem Legii Honorowej. Obrazy Rodakowskiego wystawiane były na Powszechnej Wystawie Sztuki w Wiedniu (1873), w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (1875), na Wystawie Światowej w Paryżu (1878), Pierwszej Ogólnej Wystawie Sztuki Polskiej w Krakowie (1887) oraz Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie (1894). Indywidualna wystawa twórcy odbyła się w 1873 r. we Lwowie. Malował głównie portrety (m. in.: Portret ciotki artysty, Babetty Singer, Portret Leona Sapiehy, Portret matki, Portret dziewczyny z wachlarzem). Do obrazów historycznych należy Wojna kokosza; sceny rodzajowe to cykl akwarel Album Pałahickie. Jego dwa arcydzieła – Generał Henryk Dembiński (1852) i Portret matki (1853) – zostały nagrodzone na wystawach paryskich.
Abel Maria Périer i Henryk Périer, rzeźbiarze
Abel Maria Périer to rzeźbiarz pochodzenia francuskiego, związany ze Lwowem. Urodził się w Vitry sur Sein pod Paryżem, 12 XI 1824 r. (wg zapisu w księdze metrykalnej ślubów). Był synem Piotra i Henryki z domu Calet. Do Lwowa przyjechał w 1858 r. na zaproszenie swego przyjaciela Cypriana Godebskiego. Pracował jako jego asystent przy wykonaniu dekoracji rzeźbiarskiej Domu Inwalidów Wojennych, przy ul. Kleparowskiej 35, wzniesionego w latach 1855-1863. Po wyjeździe Godebskiego w 1863 r. Périer postanowił pozostać we Lwowie i zatrudnił się w firmie Leopolda Schimsera. Szybko zaznaczył swój styl w sztuce sepulkralnej Lwowa, stając się głównym przedstawicielem jej nurtu romantycznego, choć początkowo nie pracował pod swoim nazwiskiem. Badacze przypisują mu kilka nagrobków na Cmentarzu Łyczakowskim sygnowanych nazwiskiem Schimser. Gdy zaczął pracować na własny rachunek zaczął podpisywać swe prace używając wymiennie trzech imion (Abel Maria Karol). Jednym z ciekawszych przykładów jego twórczości jest wykonany ok. 1863 r. anioł spoglądający w niebo, umiejscowiony na sarkofagu rodziny Geschopfów. Stworzył również m. in. pomnik nagrobny Walerego Łozińskiego (wg projektu Cypriana Godebskiego). Rzeźby artysty znajdowały się także na nieistniejących już cmentarzach lwowskich: Gródeckim i Stryjskim. Do ważnych realizacji pierwszego lwowskiego etapu artysty należy udział w wykonaniu pomnika nagrobnego Karola Szajnochy (wspólnie z Parysem Filippi). W latach 60. XIX w. Périer związał się z pochodzącą z Dubiecka koło Przemyśla Marianną Staszkiewicz, a w1863 r. urodził im się syn Henryk, później także znany rzeźbiarz lwowski (patrz niżej) oraz dwie córki Maria i Helena. Abel i Marianna małżeństwo zawarli dopiero w 1881 r., na kilkanaście dni przed śmiercią artysty. Ślub odbył się 24 I 1881 r. w parafii św. Andrzeja.
Kolejny etap twórczości Abla Périera rozpoczął się w 1877 r., kiedy 53-letni artysta otworzył własną pracownię rzeźbiarsko-kamieniarską wspólnie z pochodzącym z Brukseli Antonim Julianem Maricotem (we Lwowie działającym jako Julian Gorgolewski). Mieściła się ona przy ul. Piekarskiej. Pracownia miała patent na wykonywanie nagrobków. Oprócz twórczości cmentarnej Périer zajmował się rzeźbą, także sakralną. Z tego okresu pochodzi (sygnowany) marmurowy pomnik Aleksandra Fredry w kościele w Rudkach (ok. 1877) z medalionem portretowym dramatopisarza, herbem i kompozycją alegoryczną. Niestety lwowska spuścizna artysty z tego okresu jest niewielka. Najbardziej znana jest figura św. Piotra, stojąca przed wejściem do kościoła tegoż wezwania przy ul. Łyczakowskiej (obecnie cerkiew). 10 II 1881 r. Périer zmarł na gruźlicę w domu przy ul. Gliniańskiej 6; zapisany został do ksiąg parafii św. Andrzeja, w której kilkanaście dni wcześniej brał ślub.
Pozostawił niespełna 37-letnią wdowę i 18-letniego syna Henryka Karola. Pracownię rzeźbiarską przejął czasowo wspólnik Périera Julian Gorgolewski, również twórca pomników nagrobnych (zm. 23 II 1911 r.)
To jednak Henryk miał wkrótce przejąć kierownictwo w ojcowskiej firmie. Podjął też decyzję o przeniesieniu pracowni bliżej głównej bramy cmentarza na Piekarską 87. 12 V 1900 r. zamieszkały pod tym adresem rzeźbiarz poślubił w lwowskiej parafii św. Antoniego Stanisławę Golczewską z Tarnowa, z którą miał syna Kazimierza i dwie córki.
W 1906 r. Henryk wykupił pomieszczenia dawnego zakładu Schimserów od wdowy po Leopoldzie, Wiktorii Schimserowej, i stworzył potężną firmę nie mającą konkurencji we Lwowie. Zakład Perierów postawił monumentalny krzyż na grobie Schimserów.
W odróżnieniu od Leopolda Schimsera, Henryk Perier chętnie pracował twórczo, pozostawiając po sobie wiele ciekawych dzieł na Cmentarzu Łyczakowskim, do których należy zaliczyć wzniesiony w 1886 r. sarkofag „Żelaznej Kompanii” w kwaterze powstańców listopadowych, nagrobek rodziny Barwiczów, wystawiony po śmierci zmarłej na hiszpankę córki dyrektora kolei i lwowskich tramwajów, przedstawionej z książką w dłoni oraz grobowiec Pinińskich, zwieńczony figurą anioła. Dla firmy pracowało liczne grono twórców, którzy stworzyli wiele dzieł o nieustalonym dziś autorstwie.
Po ojcu, zmarłym w 1928 r., firmę przejął Kazimierz Henryk Perier (ur. 1901 r.).
Funkcjonowała do 1939 r., kiedy to zawłaszczona została przez władze sowieckie, po ich wkroczeniu do Lwowa. Inżynier Kazimierz Perier zamieszkał po wojnie w Krakowie, i pracował w przemyśle kamieniarskim.
Leonard Marconi
Nazwisko Marconi kojarzy się przede wszystkim z Henrykiem, z pochodzenia Włochem, jednym z najwybitniejszych architektów pierwszej połowy XIX w. tworzących na ziemiach polskich.
W II połowie XIX w. tworzył natomiast we Lwowie jego bratanek, syn włoskiego rzeźbiarza Ferrante Marconiego, który od 1828 r. mieszkał w Polsce. Leonard Marconi urodził się 6 X 1835 r. w Warszawie. Kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, a następnie w latach 1859-1861 w Akademii św. Łukasza w Rzymie. W latach 1862-1873 prowadził pracownię rzeźbiarską w Warszawie. W 1874 r. osiadł na stałe we Lwowie, gdzie został wykładowcą w Akademii Technicznej (od 1877 r. – Politechnice). Zajmował się głównie rzeźbą architektoniczną, nagrobną i portretową. W 1893 r. otrzymał z rąk cesarskich tytuł profesora zwyczajnego. Do jego najważniejszych prac we Lwowie należą dekoracje fasad budynków Sejmu Galicyjskiego, Galicyjskiej Kasy Oszczędności, Hotelu George, Grand Hotelu. Jego autorstwa jest pomnik hr. Aleksandra Fredry, przeniesiony po wojnie do Wrocławia. Był także twórcą nagrobków na Cmentarzu Łyczakowskim (figura Dziuni, małej dziewczynki, nieznanej z nazwiska i nagrobek barona Adama Heydla).
Leonard Marconi, protoplasta lwowskiej linii tego rodu, profesor Politechniki Lwowskiej, artysta-rzeźbiarz zmarł w wieku 63 lat przy ul. Wiśniowieckich 2 we Lwowie, 2 IV 1899 r., pozostawiając żonę Józefę z Faleńskich. Zapisany został do ksiąg parafii św. Marii Magdaleny. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.
Parys Wincenty Filippi
Parys Wincenty Filippi (ur. w 1836 r. w Krakowie, zm. tragicznie 7 XII 1874 r. w Warszawie) to polski rzeźbiarz, pochodzenia włoskiego, syn rzeźbiarza i sztukatora Paolo Filippiego i Napoleony (lub Apolonii) Wyszyńskiej, związany zawodowo z Krakowem i Lwowem.
W latach 1855-1858 kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. W styczniu 1859 r. r., jako stypendysta tego miasta wyjechał wraz z Janem Matejką do Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (Akademie der Bildenden Künste München). Rozpoczął roczne studia w klasie rzeźby. Po powrocie do Krakowa w 1860 r. otworzył pracownię rzeźbiarską w refektarzu klasztoru franciszkanów. Była ona punktem spotkań dla młodych twórców m. in. Michała Bałuckiego, Artura Grottgera, Ludwika Kubali, czy Jana Matejki. Spotykali się tu też artyści, pisarze z kręgu młodzieży, przygotowującej się do wybuchu powstania styczniowego. W Krakowie Filippi wykonał wiele prac, m. in.: popiersia przedstawicieli rodziny Sapiehów i Potockich, rzeźby dla kościołów krakowskich, grobowiec rodzinny Stadnickich, serię złożoną z 9 popiersi królów polskich na podstawie nagrobków w katedrze na Wawelu, także restaurował i tworzył nagrobki (m. in. w 1864 r. XVIII-wieczny nagrobek kardynała Jana Aleksandra Lipskiego w kaplicy Lipskich na Wawelu). W 1866 r. Filippi przeniósł się do Lwowa, gdzie uchodził za cenionego i wpływowego artystę. Tu też, 25 II 1868 r., w wieku 32 lat ożenił się z 21-letnią Anną Marią Klotyldą Józefą Goltent(h)al, córką Józefa i Ludwiki Kohler (parafia św. Marii Magdaleny).
W swojej pracowni koło kościoła karmelitów Filippi rozpoczął działalność pedagogiczną kształcąc wielu późniejszych zwolenników nurtu romantycznego. Skupił wówczas wokół siebie artystyczno-dyskusyjny krąg, do którego należała m. in. Wanda Monne-Młodnicka i jej mąż Karol. W latach 1866-67 Filippi był członkiem komisji artystycznej Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie i uczestniczył w jego wystawach, przedstawiając głównie portrety wybitnych mieszkańców Lwowa. Tworzył popiersia i medaliony portretowe. Z medalionów wykonywał odlewy gipsowe, które cieszyły się wielkim powodzeniem. Stworzył wiele nagrobków na Cmentarzu Łyczakowskim (np. Artura Grottgera czy Karola Szajnochy). Zajmował się też konserwacją rzeźby. Wykonał m. in. pomnik Stanisława Skarbka znajdujący się w foyer Teatru Miejskiego we Lwowie, popiersia Aleksandra Fredry, Artura Grottgera, Kornela Ujejskiego, Heleny Modrzejewskiej. Prowadził prace renowacyjne w kościele farnym w Żółkwi i kościele dominikanów we Lwowie (nagrobki, epitafia).
Znaczna część jego dzieł obecnie znajduje się w zbiorach Lwowskiej Galerii Sztuki.
Filippi zginął śmiercią tragiczną w Warszawie. Pozostawił żonę z trójką dzieci, a ostatnia córka Olga Maria urodziła się już po śmierci ojca, w styczniu 1875. Co ciekawe, wraz z siostrą Jadwigą, urodzoną w 1872 r., ochrzczona została dopiero w 1879 r., a wpisana do lwowskich ksiąg z parafii św. Andrzeja w 1882 r.
Edward Ignacy Trzemeski i Zofia z Trzemeskich Huber, lwowscy artyści-fotografowie.
Edward Trzemeski urodził się w 1843 r. w austriackim Grazu, czyli niedługo po wynalezieniu dagerotypu (1839). Wychowywał się we Lwowie w rodzinie stryja Ferdynanda, i tu ukończył szkołę realną. Po odbyciu w Trieście służby wojskowej w marynarce austriackiej, ok. 1865 r. rozpoczął tam naukę fotografii w atelier Guglielma Sebastianuttiego. Po powrocie do Lwowa kontynuował naukę w Zakładzie Artystyczno-Fotograficznym Józefa Edera, którego pracownia uchodziła za najlepszy zakład tego typu, kształcący kolejne pokolenia fotografów. W 1868 r. Trzemeski rozpoczął trwającą niemal 40 lat działalność, a rok później otworzył we Lwowie swój pierwszy zakład, przez wiele lat uważany za czołowy w stolicy Galicji. W latach 1877-1887 atelier mieściło się w Hotelu Europejskim, a następnie przy ul. 3 Maja. Przez pewien czas posiadał filię w Krynicy; zaczął też przygotowania do otwarcia oddziału zakładu we Lwowie, który ostatecznie uruchomiono już po jego śmierci. Edward Trzemeski był przede wszystkim autorem zdjęć portretowych. Wykonał m. in. Portret aktora Ferdynanda Feldmana (ok. 1892 r.), którego córka Krystyna Feldman, swój talent aktorski zaprezentowała w tytułowej (męskiej!) roli w filmie Mój Nikifor. Sportretował również na scenie lwowskiej znaną aktorkę Anielę Aszpergerową. Był także doskonałym dokumentalistą, przechodząc do historii jako autor wykonanej na zamówienie rodziny fotografii Aleksandra Fredry na łożu śmierci (1876); sfotografował także uroczystości pogrzebowe „ojca komedii polskiej”. Trzemeski jako fotograf-dokumentalista brał także udział w Wystawie Rolniczo-Przemysłowej w 1877 r., wystawach w Londynie (1871) i Wiedniu (1873). Dokumentował fotograficznie lwowski I Zlot Sokolników w 1892 r. oraz Powszechną Wystawę Krajową we Lwowie w 1894 r. (z wykonanych wtedy fotografii powstały pierwsze wielobarwne litografowane widokówki z wizerunkiem miasta wydane także w albumie: Edward Trzemeski, Powszechna Wystawa Krajowa we Lwowie – widok terenów z pawilonami wystawowymi). Trzemeski współpracował z wybitnymi artystami wykorzystując w swojej fotodrukarni nowoczesne techniki poligraficzne. Jego albumowe wydanie ilustracji autorstwa Juliusza Kossaka do Trylogii Henryka Sienkiewicza nazwano wyczynem, „który wsławił imię Trzemeskiego po całej Polsce”. Opublikował także albumy: Kredka i paleta Artura Grottgera, Panorama Racławicka i inne. Swoje prace prezentował na wystawach, a na niektórych z nich zdobywał nagrody. Należał do Wiedeńskiego Towarzystwa Fotograficznego.
Trzemeski żonaty był z Julią Petronelą z domu Chylewską (bądź Hylewską). Dwie ich córki Jadwiga i Maria Józefa zmarły w dzieciństwie, jednak najstarsza Zofia Julia, urodzona w 1872 r. odziedziczyła pasję ojca i od 1886 r. pomagała mu w prowadzeniu zakładu.
Edward Trzemeski zmarł 2 I 1905 r. we Lwowie przy ul. Karola Ludwika 5, w wieku 62 lat. (zapisany został do ksiąg parafii św. Andrzeja).
Po jego śmierci Zofia – ceniona artystka fotograf, członkini Lwowskiego Towarzystwa Fotograficznego, współzałożycielka stowarzyszenia przemysłowego Gremium Fotografów we Lwowie, kontynuowała działalność ojca. Od 1906 r. już razem z mężem, wybitnym portrecistą Rudolfem Huberem, prowadziła firmę „Edward Trzemeski we Lwowie”.
W latach 1903-1914 (niejednokrotnie wspólnie z mężem) aktywnie uczestniczyła w wielu wystawach fotograficznych; krajowych i międzynarodowych w Polsce i za granicą (m.in. w Londynie, Paryżu). Jej fotografie były wielokrotnie nagradzane i wyróżniane. Były także publikowane w krajowej oraz zagranicznej specjalistycznej prasie fotograficznej. Prace Zofii Huber przechowywane w zbiorach Polskiego Towarzystwa Fotograficznego, w dużej części zostały utracone podczas powstania warszawskiego. Zofia Huber zmarła w 1934 r.; rok później zakład został przeniesiony do lokalu przy ul. Romanowicza 11, a w 1938 r. mieścił się w lokalu przy ul. Akademickiej 28, gdzie działał do 1942. Rudolfowi Huberowi pomagała córka, także Zofia. Po 1945 r. Zofia Huber (wnuczka Trzemeskiego) osiedliła się we Wrocławiu. Tu podjęła pracę w Ossolineum, w którym obecnie przechowuje się prace tych trzech pokoleń lwowskich fotografów.
Julian Marian Markowski, rzeźbiarz, twórca wielu lwowskich pomników.
Urodził się ok. 1846 r. we Lwowie w rodzinie Mikołaja i Marii z Schimserów (ślub 18 X 1845 r.), córki znanego lwowskiego rzeźbiarza, austriackiego pochodzenia Jana Schimsera. W wieku 17 lat przerwał naukę szkolną, aby wziąć udział w powstaniu styczniowym. We Lwowie pełnił funkcję adiutanta dzielnicy IV, zajmował się werbunkiem, poborem podatków; służył w policji narodowej. Walczył w oddziałach powstańczych, a w bitwie pod Krzeszowską Hutą, został raniony bagnetem. Po upadku powstania przedostał się w kobiecym przebraniu do Lwowa i występował jako aktor w teatrze wędrownym. Decyzję o poświęceniu się rzeźbiarstwu podjął pod wpływem Artura Grottgera, z którym przyjaźnił się od 1866 r. (pozował mu do rysunków z cyklów „Polonia” i „Wojna”). W 1867 r. osiadł we Lwowie i rozpoczął naukę rzeźby u Parysa Filippiego. W latach 1867-1868 dzięki wsparciu finansowemu rodziny Dzieduszyckich kontynuował naukę w Wiedniu. Po powrocie do Lwowa artysta został kierownikiem pracowni kamieniarskiej u wuja, a w 1870 r. założył własny zakład, mieszczący się niedaleko Cmentarza Łyczakowskiego przy ulicy Piekarskiej 83. Wygrana w konkursie na pomnik nagrobny Seweryna Goszczyńskiego w 1876 r., znacznie poprawiła kondycję finansową firmy. 13 VII 1878 r. Julian, wówczas 31-letni wdowiec wziął ślub w lwowskiej parafii św. Antoniego z Klarą Szydłowską pochodzącą ze słowackiego miasteczka Rożniawa.
Ze związku Juliana i Klary urodziło się sześcioro dzieci (czterech synów i dwie córki), zapisanych w księgach z parafii św. Andrzeja we Lwowie. W 1888 r. Julian Markowski dostał patent na samodzielne prace kamieniarskie. Spadek otrzymany po śmierci wuja pozwolił rozwinąć firmę pod nazwą: „Pierwsza krajowa fabryka wyrobów z labradoru, granitu i marmuru”, której filia czynna była od 1901 r. w Stanisławowie. Dzięki licznym zamówieniom w 1892 r. rzeźbiarz uruchomił parową fabrykę obróbki kamienia, pierwszą tego typu we Lwowie. Markowski należał także do Towarzystwa dla Rozwoju i Upiększania miasta Lwowa i Towarzystwa Artystów Polskich tamże. Prace wystawiał w krakowskim i lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych.
Tworzył w stylu akademickiego historyzmu; w jego ekspresyjnych rzeźbach zaklęty został „duch czasów” końca XIX wieku. Do najważniejszych dzieł artysty w zakresie rzeźby monumentalnej należą: pomnik Seweryna Goszczyńskiego przy głównym wejściu na Cmentarz Łyczakowski, pomnik Jana Kilińskiego na Wzgórzu Straceń (Kleparów), pomnik Jana III Sobieskiego na Wałach Hetmańskich (wspólnie z rzeźbiarzem Tadeuszem Barączem), czy pomnik Bartosza Głowackiego (współautor Hryhorij Kuznewycz). W architekturze miejskiej Lwowa wyróżniają się rzeźby: Fortuna wieńcząca pracę w holu dawnej Galicyjskiej Kasy Oszczędności, grupa alegoryczna na fasadzie Pałacu Sztuki (złoty medal na Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie, 1894), a także statua Polihymnii dla Teatru Miejskiego o twarzy jego córki Zofii (ur. 1892 r.).
Liczbę nagrobków na Cmentarzu Łyczakowskim autorstwa Markowskiego określa się na ok. 50, w tym 30 figuralnych. Do najwspanialszych, zachowanych prac artysty należą m. in.: pomnik nagrobny arcybiskupa ormiańskiego Grzegorza Szymonowicza, obelisk z płaskorzeźbionym portretem na grobie Feliksa Szumlańskiego, nagrobek gen. Józefa Śmiechowskiego – kompozycja o symbolice wojskowej, pomnik grobowy Juliana Konstantego Ordona w kształcie piramidy oraz jeden z najpiękniejszych pomników Cmentarza Łyczakowskiego, przedstawiający młodą kobietę Józefinę Markowską (odnaleziony wpis zgonu z 1886 r. rozwiewa wątpliwości co do jej imienia), spoczywającą na otomanie. Zasłynął jako twórca pięknych postaci aniołów, Madonn oraz całego szeregu medalionów z podobiznami zmarłych, umieszczonych na nagrobkach. Prace jego dłuta można spotkać także na innych cmentarzach galicyjskich (m. in. w Tarnopolu, Stanisławowie, Zakopanem).
Julian Markowski jest również autorem opracowania o Cmentarzu Łyczakowskim z 1890 r., które zawiera wiele cennych informacji dotyczących autorstwa poszczególnych pomników na cmentarzu, w tym dziś już nieistniejących.
Artysta zmarł 13 I 1903 r., w wieku zaledwie 56 lat, nabawiwszy się zapalenia płuc podczas prac nad ww. pomnikiem Głowackiego. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim, a w ostatnią drogę z kościoła św. Andrzeja Apostoła odprowadzały go władze miasta, weterani powstania styczniowego, tłumy lwowian.
Antoni Popiel herbu Sulima
Antoni Popiel herbu Sulima, polski rzeźbiarz, profesor Szkoły Politechnicznej we Lwowie.
Urodził się 10 V 1865 r. w Szczakowej w powiecie chrzanowskim (taka data w akcie ślubu w księdze metrykalnej; w publikacjach: 13 VI 1865 r.). Był synem Antoniego i Antoniny z domu Staniczek. Uczył się w gimnazjach we Lwowie i Brodach, a w 1882 r. podjął studia w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. W latach 1885-1888 kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu i w Austriackim Muzeum Sztuki. W 1888 r. odbył podróż do Berlina i Florencji, a po powrocie do Galicji zamieszkał czasowo w Krakowie, gdzie prace swe wystawiał w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. Następnie przeniósł się do Lwowa i od 1892 r. został asystentem Leonarda Marconiego w katedrze rysunku i modelowania lwowskiej Szkoły Politechnicznej, z która pozostał związany do końca życia. 25 VIII 1894 r. Antoni Popiel, zamieszkały przy ul. Sadownickiej 2, ożenił się z córką Marconiego Marią Cyprianną. Ślub odbył się w parafii św. Marii Magdaleny, a świadkami byli uznani polscy malarze: brat Antoniego Tadeusz Popiel i Michał Adam Sozański.
Niedługo po ślubie, w 1895 r. Popielowie wyjechali do Florencji, gdzie przybywali do 1897 r. Tam Antoni wykonał m.in. posąg Justitia (Sprawiedliwość) przeznaczony do westybulu Pałacu Sprawiedliwości we Lwowie (1896) oraz projekt pomnika Józefa Korzeniowskiego, który został wzniesiony w Brodach na koszt artysty. Po powrocie z Włoch zamieszkali na krótko w Warszawie. Po śmierci Marconiego w 1899 r. Popiel podjął decyzje o wyjeździe do Lwowa. Objął po zmarłym katedrę jako docent, a od 1905 r. jako profesor nadzwyczajny. We Lwowie kontynuował pracę nad pomnikiem Tadeusza Kościuszki dla Krakowa (stanął na wzgórzu wawelskim dopiero w 1921 r., zniszczony w czasie wojny, odrestaurowany w 1960 r.); wykonał rzeźby dekoracyjne m. in. kariatydy, posągi Muz) dla budowanego Teatru Wielkiego we Lwowie, figury alegoryczne umieszczone po obu stronach wejścia głównego do lwowskiego Dworca Głównego oraz popiersie Kornela Ujejskiego (1901 r. – obecnie w Szczecinie). Przede wszystkim jednak zwyciężył w konkursie na pomnik Adama Mickiewicza we Lwowie, który uroczyście odsłonięto 30 X 1904 r. W 1907 r. Antoni Popiel wziął także udział w amerykańskim konkursie na upamiętnienie wspólnego bohatera Polski i Ameryki Tadeusza Kościuszki. Zajął drugie miejsce, jednak wyboru tego właśnie projektu dokonał ówczesny prezydent USA Theodore Roosevelt (w 2010 r. kopia pomnika z Waszyngtonu została ustawiona przed pałacem Lubomirskich na Osi Saskiej w Warszawie). W związku z wyjazdem do Ameryki Popiel ustąpił ze stanowiska kierownika katedry rzeźby i ornamentyki Szkoły Politechnicznej. W 1910 r., schorowany, nie doczekawszy momentu odsłonięcia pomnika, Popiel wrócił do Polski. Zmarł 7 VII 1910 r. w Lubieniu Wielkim pod Lwowem, dokąd wyjechał na kurację. Pochowany został uroczyście na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
Stanisław Kaczor-Batowski, malarz-batalista.
Urodził się we Lwowie 29 I 1866 r. w rodzinie ziemiańskiej; ochrzczony został imionami Stanisław Franciszek w kościele św. Andrzeja (bernardynów). Był synem Wojciecha Kaczora i Antoniny Batowskiej. Nazwisko przyjął po obojgu rodzicach. W latach 1883-1885 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, której dyrektorem był Jan Matejko. Uczył się w klasie rysunku u Władysława Łuszczkiewicza i Floriana Cynka. Od października 1887 r. do 1889 r. uczęszczał do monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych. Dużo podróżował; mieszkał w Paryżu i w Rzymie, odwiedził Hiszpanię, Maroko, Krym. W 1891 r. otrzymał pierwszą nagrodę w Berlinie za obraz Odwiedziny u malarza ikon, a trzy lata później medal srebrny za Wieczornicę (1894, Lwów). Po powrocie do Lwowa został współzałożycielem tamtejszego Stowarzyszenia Artystów Młoda Polska. Mieszkał w willi przy ul. Ponińskiego. W latach 1903-1914 prowadził we Lwowie własną szkołę malarstwa – Wolną Akademię Sztuki; był członkiem komisji znawców Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych i członkiem zarządu Związku Artystów Polskich we Lwowie. Jednym z jego wcześniejszych obrazów był Widok Lwowa (1898). Kaczor-Batowski malował obrazy historyczne, cechujące się dużą dynamiką sceny batalistyczne, religijne, portrety i pejzaże. Oddawał się z pasją ilustratorstwu, czego efektem są cykle kartonów i ilustracji do utworów Juliusza Słowackiego i powieści Henryka Sienkiewicza oraz Elizy Orzeszkowej; jest także autorem kartonu do witraża w lwowskiej katedrze łacińskiej (Obrona Lwowa za wstawiennictwem świętego Jana z Dukli). Batowski zajmował się również malarstwem ściennym. Wykonał dekoracje foyer Teatru Miejskiego we Lwowie. W 1905 r. wymalował kurtynę sceny w sali widowiskowej Domu Polskiego w Czerniowcach, znaną jako „Sabałowa bajka”, przedstawiającą Sabałę na tle krajobrazu tatrzańskiego. W 1912 r. namalował Atak husarii pod Wiedniem. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. został członkiem Miejskiej Straży Obywatelskiej we Lwowie (sekcja V w dzielnicy I). Do jego najsłynniejszych dzieł należą obrazy powstałe już w okresie powojennym: Atak husarii polskiej pod Chocimiem (1929), Pułaski pod Savannah, wystawiony w 1933 r. na światowej wystawie w Chicago, Polskie Termopile (przedstawiający walkę polskich żołnierzy przeciw bolszewikom w Zadwórzu pod Lwowem) z 1929 r., które znajdują się obecnie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie (jego prace obejrzeć można także w muzeach w Poznaniu i Krakowie). W 1930 r. Batowski namalował obraz Matka Boża Królowa Korony Polskiej dla kościoła św. Walentego w Kałuszu (obecnie w kościele Narodzenia NMP w Gryfinie). Ponadto spod jego pędzla wychodziły obrazy ukazujące życie mieszkańców wsi, takie jak Żniwa czy Jarmark, które stały się też pretekstem do przedstawienia inspirujących artystę koni. Odznaczony został 3 V 1931 r. przez wojewodę lwowskiego Złotym Krzyżem Zasługi.
Kaczor-Batowski żonaty był od 1902 r. z Ireną Bieńkowską. Ich syn Henryk Batowski (ur. 12 V 1907 r., zm. w 1999 r. w Krakowie) to znany historyk i slawista, profesor UJ. Stanisław Kaczor-Batowski zmarł 12 V 1946 r. we Lwowie.
Henryk Mikolasch
Henryk Mikolasch to artysta fotograf i artysta malarz, urodzony 9 XII 1872 r. we Lwowie (ochrzczony w parafii św. Andrzeja) w rodzinie znanych lwowskich aptekarzy. Matką Henryka była Joanna Franciszka Zuccani, ojciec, Karol Henryk Mikolasch był kolejnym właścicielem największej lwowskiej apteki i drogerii „Pod Złotą Gwiazdą”.
Kariera Henryka potoczyła się jednak inaczej. Jako młody człowiek zainteresował się fotografią i tej właśnie pasji poświęcił swoją przyszłość, fotografując od 12 roku życia. W dziedzinie fotografii był samoukiem. Ukończył studia na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie uzyskał doktorat na Wydziale Filozofii (dziedziny: farmakologia i chemia). Nigdy jednak nie zainteresował się aptekarstwem i sprzedał rodzinną firmę przed pierwszą wojną światową. Stał się pionierem polskiej sztuki fotograficznej, autorem wielu prac teoretycznych. Był jednym z pierwszych polskich fotografów, którzy wykonywali fotografie barwne (jest autorem słynnego zdjęcia z 1910 r. pod tytułem Dziewczynka z morelami). Interesował się również malarstwem i muzyką. Był wujem Karola Kossaka, a jednocześnie uczniem jego dziadka Juliusza Kossaka. Uczył się śpiewu w Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego. Był wielokrotnym uczestnikiem wystaw fotograficznych w kraju i za granicą, zdobywcą wielu nagród w tej dziedzinie (m. in. na wystawach w Paryżu, Wiedniu czy Amsterdamie). Zdobył złoty medal na I Wielkiej Wystawie Słowiańskiej w Wieliczce (1903). W tym samym roku został wybrany na prezesa pierwszego polskiego stowarzyszenia zrzeszającego fotografów – Klubu Miłośników Sztuki Fotograficznej. Z jego inicjatywy Klub przekształcono w Lwowskie Towarzystwo Fotograficzne, którego był honorowym prezesem. Współtworzył również czasopismo „Wiadomości Fotograficzne”. W latach 1921-1931 wykładał na Politechnice Lwowskiej, gdzie kierował Zakładem Fotografii. Prowadził zajęcia na wydziale inżynierii lądowej i wodnej oraz architektonicznym z fotografii dokumentarnej i artystycznej, optyki fotograficznej, procesów chemicznych i pozytywowo-negatywowych, estetyki obrazów fotograficznych. Pisał artykuły popularyzujące sztukę fotograficzną oraz był autorem kilku opracowań, m. in.: Moja technika olejna i bromoolejna (1926), Sztuka wywoływania zdjęć fotograficznych (1931). Wydał Album Fotografów Polskich (1905) z pracami fotografów-amatorów. Był jurorem na wielu wystawach, a sam wystawiał swe prace na wystawach indywidualnych we Lwowie (1926, 1930, 1932 – pośmiertna) i Warszawie w 1930 r. Wykształcił wielu znakomitych polskich fotografów. Całe życie związany z kresami, zmarł 20 VII 1931 r. w Tatarowie nad Prutem. Pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
Adam Didur w operze Borys Godunow (1910-1915)
Fot. Wikipedia
Śpiewak Adam Didur na Plantach w Krakowie (1927)
Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Zobacz teżAdam Didur
Większość z przedstawionych przez nas osób związana były z Kresami, nie zawsze jako z miejscem urodzenia czy nauki ale także poprzez osiągnięcia zawodowe i występy artystyczne. Do takich postaci należy Adam Didur (1874-1946), jeden z najznakomitszych basów przełomu XIX i XX w., śpiewak o wspaniałym głosie o rozległej skali, znakomitej technice i temperamencie aktorskim. Ciekawa jest już historia wpisu do ksiąg metrykalnych ochrzczonych i urodzonych. Po raz pierwszy Adama – wówczas jeszcze Jasińskiego (matka Wincenta Jasińska) ochrzczono w niemowlęctwie w cerkwi greckokatolickiej w Woli Sękowej na Podkarpaciu. Po raz drugi, zgodnie z metryką odnalezioną przez córkę już po śmierci ojca, w kościele rzymskokatolickim w Stryju w wieku 11 lat, 1 I 1885 r. – już jako Adam Didur, usynowiony przez męża matki Antoniego Didura (niestety w AGAD nie ma ksiąg z tej parafii z ww. roku).
Po ukończeniu gimnazjum Didur wyjechał do Lwowa, rozpoczął naukę w Seminarium Nauczycielskim oraz wstąpił do chóru studenckiego na Uniwersytecie Jana Kazimierza. W wieku 18 lat rozpoczął lekcje śpiewu w Galicyjskim Towarzystwie Muzycznym we Lwowie. Dzięki fundowanemu stypendium, wyjechał na dalsze studia muzyczne do Włoch. Występował często na scenie lwowskiego Teatru Wielkiego, we Lwowie nauczał także w Galicyjskim Towarzystwie Muzycznym. Śpiewał na scenach włoskich; m. in. w mediolańskiej La Scali, W 1914 r. został solistą Metropolitan Opera W Nowym Jorku. W latach 20. XX w. występował w wielu operach we Lwowie (m. in. wspólnie z trzema córkami w 1926 r. w operze Faust wystawianej w 1926 r.). W latach 30. XX w. po powrocie do Lwowa został profesorem klasy operowej w Lwowskim Konserwatorium Muzycznym, prowadził też szkołę operową, a w sezonie 1938-1939 był kierownikiem artystycznym i muzycznym Opery Lwowskiej.
Adam Didur był dwukrotnie żonaty – z Angelą Arandą-Arellano, śpiewaczką meksykańską pochodzącą z Hiszpanii, z którą ożenił się w 1895 r. Miał z nią pięć córek: Ewę, Anielę, Olgę, Stanisławę i Marię (Mary). To właśnie akt chrztu Anieli Wktorii z 16 IX 1909 r. znajduje się w zachowanych w destrukcie księgach metrykalnych z Bazyliki Metropolitalnej we Lwowie. Aniela Wiktoria urodziła się w Mediolanie, gdzie występował jej ojciec. We Lwowie Didur zapisany został do księgi jako artysta operowy, śpiewak. Niestety nie podano roku urodzenia Anieli, jednak w chwili chrztu miała już około 11 lat.
Aniela i Stanisława zmarły w dzieciństwie. Trzy pozostałe były uznanymi śpiewaczkami operowymi. W czasie II wojny światowej Didur przebywał w Warszawie, a następnie osiadł na Śląsku. W 1945 r. zorganizował i był dyrektorem Państwowej Opery Śląskiej w Bytomiu. Zmarł nagle 7 I 1946 w Katowicach, gdzie został pochowany. Do historii przeszły jego występy w Hugenotach, Tosce, Żydówce, kreacje Borysa Godunowa, Mefista w Fauście i Don Basilia w Cyruliku Sewilskim.
Kazimierz Sichulski
O ponad 50 lat młodszy od Rodakowskiego Kazimierz Sichulski, malarz, karykaturzysta, rysownik i grafik urodził się 17 I 1879 r. we Lwowie przy ul. Staszica 6, w bliskim sąsiedztwie domu Aleksandra Fredry na ul. Chorążczyzny. Rodzicami Kazimierza byli: Antoni – inżynier kolejowy, oraz nauczycielka Kamilla Langner – siostra gen. Władysława Langnera (byłego dowódcy obrony Lwowa). Ochrzczony został w parafii św. Mikołaja.
Sichulski w latach 1899-1901 studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim i odbył służbę wojskową w armii austro-węgierskiej. W początkach 1901 r. wstąpił do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie kształcił się u Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego i Leona Wyczółkowskiego. Studia uzupełniał w wiedeńskiej Kunstgewerbeschule des Österreichischen Museums für Kunst und Industrie. W 1904 r. podróżował po Europie, odwiedzając m. in.: Rzym, Florencję, Wiedeń, Drezno, Paryż. W tym samym roku odbył także podróż po Huculszczyźnie.
W 1905 r. znalazł się w gronie twórców krakowskiego kabaretu „Zielony Balonik”. W 1907 r. przeniósł się do Lwowa, gdzie miasto ofiarowało mu atelier w Pałacu Sztuki. W okresie tym powstało wiele dzieł – m. in. Zwiastowanie (1909) Dies irae (1909), Pochód weselny Hucułów, Brzoza (1909), Pejzaż z Tatr (1910), Chaty (1914), które wprowadziły ruskie motywy do tematów religijnych. Prace te zostały zaprezentowane m. in. na Powszechnej Wystawie Sztuki Polskiej we Lwowie w 1910 r.
W czasie I wojny światowej Sichulski walczył w szeregach Legionów Polskich; uczestniczył także w obronie Lwowa.
Jego pierwszą żoną była Bronisława Redlicka (pseud. Jeremi), niezwykle urodziwa aktorka scen krakowskich. Sichulski rozwiódł się z nią w 1916 r., a cztery lata później 16 XII 1920 r., już jako wdowiec, zawarł związek małżeński w magistracie lwowskim z Mieczysławą Starkiewicz, i z nią stworzył szczęśliwą rodzinę, dla której zakupił na przedmieściach Lwowa willę. Tu urodziło się ich troje dzieci.
W 1930 r. Sichulski został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a od 1937 r. zwyczajnym w krakowskiej ASP. Wolny czas spędzał we Lwowie, gdzie mieszkała rodzina. W okresie krakowskim uprawiał malarstwo portretowe, rodzajowe, historyczne i religijne. Uczestniczył w wielu międzynarodowych wystawach, m. in. w Monachium, kilkakrotnie Wenecji, Rzymie, Berlinie, Paryżu, Helsinkach i Sztokholmie. Sichulski malował także na zamówienie obrazy i grafiki o tematyce myśliwskiej, przyrodniczej i etnograficznej. Za swoją twórczość otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m. in. złoty medal na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 r.
Sichulski był twórcą wielu bezpowrotnie utraconych w wojennej zawierusze dzieł sztuki – w tym kaplicy św. Huberta, w lwowskim kościele św. Elżbiety - dzieła zamówionego w 1924 r. przez myśliwych zrzeszonych w Małopolskim Towarzystwie Łowieckim. Zmarł 6 XI 1942 r., w willi na Zofiówce, dzielnicy Lwowa, przy ul. św. Zofii 63, w otoczeniu najbliższej rodziny. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie w grobowcu rodzinnym Langnerów. W kartotekach administracji Cmentarza Łyczakowskiego nie figuruje jednak jego nazwisko. Blisko głównej bramy tej nekropoli znajduje się grobowiec Sichulskich (brak jest napisów, które pozwalałyby zidentyfikować pochowanych w nim zmarłych).
Leopold (Liepe) Gottlieb
Leopold (Liepe) Gottlieb, malarz, urodził się 3 VI 1879 r. w Drohobyczu. Był synem przemysłowca Izaka Gottlieba i Feigi Tiegerman (ślub rodziców odbył się w 1883 r. w Drohobyczu). Pochodził z utalentowanej artystycznie rodziny, był najmłodszym bratem Maurycego, wybitnego malarza.
W latach 1896-1902 studiował na ASP w Krakowie u Jacka Malczewskiego i Teodora Axentowicza. Od roku 1903 kontynuował naukę w Monachium w pracowni Antona Ažbego. W 1904 r. zamieszkał na stałe w Paryżu. Rok później był inicjatorem powstania krakowskiej Grupy Pięciu, w skład której weszli Wlastimil Hofman, Mieczysław Jakimowicz, Jan Rembowski i Witold Wojtkiewicz. Wraz z członkami grupy Gottlieb eksponował swoje prace w Krakowie, Lwowie, Wiedniu, Berlinie i Warszawie. W 1906 r. objął katedrę malarstwa w Szkole Sztuki i Rzemiosła Bezalel w Jerozolimie. W 1912 r. Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie zorganizowało pierwszą indywidualną wystawę twórczości Leopolda Gottlieba. W październiku 1914 r. przybył do Krakowa, gdzie wstąpił do Legionów Polskich; służył w tzw. Pułku Piłsudskiego. Później został przeniesiony do 1. Brygady, a od połowy 1915 r. walczył w 5. Pułku Piechoty I Brygady Legionów. Zajmował się wtedy m.in. dokumentacją rysunkową wojskowego życia, będąc malarzem urzędowym. Wykonał wówczas ponad tysiąc portretów żołnierzy i oficerów, malował sceny militarne, tworzył grafiki i litografie. W 1917 r. na zorganizowanej w Lublinie „Wystawie Legionów Polskich”, po raz pierwszy pokazał swą twórczość związaną z Legionami. Większość obiektów wydano w formie tzw. Teki Legionów. W latach 1917-1919 uczestniczył w wystawach Ekspresjonistów Polskich (Formistów). Po zakończeniu wojny zamieszkał początkowo w Polsce, ale później przeniósł się do Wiednia, a następnie do Niemiec, by w 1926 r. osiąść w Paryżu. Należał do działającego w Wiedniu Hagenbundu, wystawiał swe prace w Paryżu, w Galerie aux Quatre Chemins, w Galerie d'Art de Montparnasse (1928) i Galerie Zak (1934). Zmarł 24 IV 1934 r. w Paryżu i tam został pochowany.
Amalia Drexler
Jedną z najwybitniejszych rzeźbiarek dwudziestolecia międzywojennego, autorką wielu rzeźb nagrobnych na Cmentarzu Łyczakowskim była Amalia Drexler (Luna Drexlerówna), ur. 10 XI 1882 r. we Lwowie. Zapisana została do ksiąg Bazyliki Metropolitalnej.
Amalia była córką kupca Ignacego Drexlera i jego żony Eugenii z d. Smutna. Jako kobieta nie miała prawa do podjęcia studiów artystycznych, dlatego uczęszczała od 1899 r. do prywatnej szkoły we Lwowie w której wykładały takie sławy, jak Antoni Popiel, czy Stanisław Rejchan. W latach 1907-1910 przebywała w Paryżu, kształciła się też w Akademii Medici w Rzymie oraz Monachium i Lipsku. W 1918 r. powróciła do Lwowa, gdzie udzielała się społecznie (m. in. w radzie miejskiej) i artystycznie. Tworzyła w stylu secesji, impresjonizmu, ekspresjonizmu, w późniejszym okresie – “syntetycznego realizmu”. Pozostawiła po sobie około 200 rzeźb, a także kilkadziesiąt obrazów, w tym słynne płaskorzeźby prymasa Augusta Hlonda i papieża Piusa XI. Osobnym kierunkiem jej działalności było projektowanie dla słynnej Fabryki Fajansu w Pacykowie. Większość prac Luny Drexlerówny znajduje się w zbiorach Lwowskiej Galerii Sztuki, muzeach polskich, prywatnych kolekcjach.
Drexlerówna wygrała konkurs na pomnik Marii Konopnickiej we Lwowie; (oryginał popiersia poetki dłuta Drexlerówny został skradziony lub rozbity w czasie II wojny światowej i odtworzony w latach 50. XX w.). Inna jej rzeźba, Matka Boska z Dzieciątkiem, ozdobiła kaplicę Obrońców Lwowa na Cmentarzu Orląt (obecnie część Cmentarza Łyczakowskiego). Rzeźbiarka zmarła 5 XI 1933 r.; została pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim. Na grobie umieszczono jedną z jej płaskorzeźb zatytułowaną Anioł w locie trzymający krzyż z siedmiu różami. Płaskorzeźbę obudowano obramowaniem z czarnego marmuru, na którym wyryto tytuły dzieł Drexlerówny o tematyce religijnej.
Józef Mann
Śpiewak operowy, dr nauk prawnych i sędzia urodził się 24 II 1883 r. we Lwowie w rodzinie Rudolfa i Emilii Karge – kolonistów niemieckich z Nadrenii osiadłych we Lwowie. Został ochrzczony w katedrze łacińskiej.
.Od 1901 r. studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim i podjął pracę jako aplikant sądowy. Od 1906 r. kontynuował naukę śpiewu, rozpoczętą jeszcze w gimnazjum. Przez kilka lat pracował w sądzie i występował na scenie operowej. W 1909 r. zadebiutował jako Jontek w operze Stanisława Moniuszki Halka (początkowo Mann śpiewał barytonem, potem tenorem). Zachęcany przez nauczycieli i innych śpiewaków do poświęcenia się scenie w 1910 r. podpisał kontrakt z Teatrem Wielkim we Lwowie i kontynuował studia śpiewacze w Mediolanie. Następnie związał się kontraktami z teatrami operowymi w Wiedniu, Wiesbaden i Darmstadt. Gościnnie występował w Pradze, Bukareszcie, Dreźnie, Stuttgarcie, Belinie i Monachium. Rozgłos przyniosły mu wówczas role Radamesa w Aidzie Giuseppe Verdiego, operach Giacomo Pucciniego - Cavaradossiego w Tosce, Pinkertona w Madame Butterfly i Rudolfa w Cyganerii. W 1910 r. wystąpił w Krakowie na obchodach 500-lecia bitwy pod Grunwaldem.
Od 1919 r. związał się z Cesarską Operą Berlińską, gdzie święcił tryumfy w tytułowych rolach oper Richarda Wagnera – Lohengrin, Parsifal, Tristan i Izolda.
Przedstawiciele Metropolitan Opera w Nowym Jorku zaproponowali Mannowi pięcioletni angaż pierwszego tenora po legendarnym śpiewaku włoskim Enrico Caruso.
Miał zadebiutować w operze Ericha Korngolda Umarłe miasto, przygotowywał się do tej roli w języku angielskim. Podczas jednego z pożegnalnych występów w Berlinie 5 IX 1921 r., schodząc ze sceny po II akcie opery Aida doznał ataku serca i zmarł. Józef Mann został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie w grobowcu rodziny żony Janiny Cybulskiej którą poślubił 1 IV 1912 r. w kościele św. Marii Magdaleny we Lwowie.
Stryjecznym wnukiem Józefa Manna jest znany dziennikarz radiowy Wojciech Mann.
Edward Steuermann
Pianista, pedagog i kompozytor. Urodził się 18 VI 1892 r. w Samborze w rodzinie żydowskiej.
Był synem doktora Józefa Steuermanna, adwokata krajowego tamże i Rebeki Augusty z Amsterów. Wraz z trójką rodzeństwa, Sarą-Salką, Różą i Zygmuntem, wychował się w pobliskim majątku Wychyłówka. Gry na pianinie nauczyła go matka. W latach 1904-1910 studiował grę fortepianową u Viléma Kurza w konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie, a później u Ferruccia Busoniego w Berlinie i Arnolda Schönberga, przedstawiciela drugiej szkoły wiedeńskiej i pioniera muzyki dodekafonicznej i atonalności. Na początku I wojny światowej powrócił do Sambora, a 13 IX 1914 r. w obawie przed ofensywą rosyjską uciekł do Wiednia. 21 VI 1915 r. został powołany do wojska. Większą część wojny spędził w Przemyślu i Jarosławiu w administracji szpitalnej. Po zakończeniu wojny osiadł w Wiedniu, gdzie koncertował oraz nauczał w stowarzyszeniu założonym przez Arnolda Schönberga. W 1923 r. dołączył do tria fortepianowego skrzypka Fritza Rothschilda i wiolonczelisty Joachima Stutschewsky’ego. Był także członkiem zespołu „Vienna Pierrot Ensemble”, z którym koncertował w wielu krajach Europy. Dawał również koncerty solowe. W jego repertuarze znalazły się dzieła Clauda Debussy, Alexandra Skriabina, Beli Bartoka czy Maxa Regera. W latach 1932-1936 był nauczycielem w szkole muzycznej im. Paderewskiego we Lwowie i profesorem Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. Po objęciu władzy w Niemczech przez hitlerowców rozważał emigrację za ocean, i w maju 1936 r. wraz z córką Margaret wyruszył z Southampton na statku RMS Berengaria do Santa Monica (Kalifornia), gdzie zamieszkał ze swoją siostrą Sarą. W 1938 r. przeniósł się do Nowego Jorku, gdzie wykładał i brał udział w koncertach Nowej Szkoły Badań Społecznych. W 1944 r. otrzymał obywatelstwo amerykańskie. Od 1948 r. udzielał lekcji gry na fortepianie w Konserwatorium Muzycznym i Akademii Muzycznej w Filadelfii. W 1951 r. został profesorem fortepianu w Juilliard School. W 1952 r. otrzymał medal Schönberga, najwyższe odznaczenie przyznawane przez Międzynarodowe Towarzystwo Muzyki Współczesnej. W tym czasie jego sytuacja finansowa poprawiła się i mógł poświęcić się także komponowaniu. W latach 1946-1964 powstały m.in. utwory: „Siedem Walców” na kwartet smyczkowy, „Suita na fortepian”, „Trio fortepianowe”, „Wariacje” na orkiestrę czy kantata „Auf der Galerie” na chór i orkiestrę. W 1959 r. u kompozytora zdiagnozowano białaczkę. Po kilkukrotnych, długich pobytach w szpitalu zmarł 11 XI 1964 r. w Nowym Jorku. Był dwukrotnie żonaty, miał trzy córki.
28 VI 1965 r. założono Towarzystwo Pamięci Edwarda Steuermanna, które przyznaje studentom Juillard School of Music nagrodę jego imienia za wybitne osiągnięcia muzyczne.
Mieczysław Horszowski
Światowej sławy pianista urodził się 23 VI 1892 r. we Lwowie w spolonizowanej rodzinie Stanisława i Rozalii Horszowskich. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku czterech lat, początkowo u matki, później w Galicyjskim Towarzystwie Muzycznym, a następnie w latach 1899-1904 w Wiedniu pobierał lekcję u legendarnego Teodora Leszetyckiego.
W 1901 r. zadebiutował publicznie w Warszawie grając I Koncert fortepianowy Ludwiga van Beethovena z orkiestrą pod dyrekcją Emila Młynarskiego. W 1905 r. koncertował w mediolańskiej La Scali, w następnym roku przed papieżem Piusem X w Watykanie (dla papieża Piusa XII zagrał w 1940 r.) i amerykańską publicznością w Carnegie Hall.
Dość niespodziewanie w 1911 r. Horszowski przestał koncertować i rozpoczął studia w zakresie literatury, filozofii i historii sztuki na paryskiej Sorbonie. We Francji poznał katalońskiego kompozytora i wiolonczelistę Pablo Casalsa, który namówił go do powrotu do muzyki.
Po I wojnie światowej Horszowski mieszkał w Mediolanie, a w 1940 r. wyjechał do Ameryki, najpierw do Nowego Jorku, potem na krótko do Ameryki Południowej. Od 1942 r., już do końca życia, osiadł w Filadelfii, gdzie został profesorem Curtis Institute of Music. Od 1948 r. miał obywatelstwo amerykańskie.
Horszowski był niskiego wzrostu (150 cm) i miał małe dłonie, co ograniczało go w wykonywaniu repertuaru o szerokiej skali. Wyspecjalizował się jednak w wykonaniu koncertów Beethovena i sonat Mozarta. Jego ulubionymi kompozytorami byli też Igor Stawiński i Karol Szymanowski. Z tym ostatnim serdecznie się przyjaźnił, podobnie z Pablo Casalsem, Arturo Toscaninim i Maurice Ravelem.
Horszowski sam również komponował – utwory fortepianowe, sonatę skrzypcową, kwartet smyczkowy i pieśni. Utrzymywał kontakt z krajem - w Filharmonii Narodowej w Warszawie koncertował w 1964 i 1984 r., a w 1960 r. był jurorem Konkursu Chopinowskiego. Dwukrotnie grał dla amerykańskich prezydentów – w 1961 r. z sędziwym Pablo Casalsem dla Johna Kennedy’ego i solowo w 1979 r. dla Jimmiego Cartera.
Pianista miał fenomenalną pamięć, co pozwoliło mu występować do późnego wieku, mimo że miał już problemy ze wzrokiem. W 1981 r. w wieku 89 lat poślubił włoską pianistką Bice Costę, która po śmierci artysty zredagowała jego wspomnienia i korespondencję. Ostatni publiczny występ Horszowski dał w październiku 1991 r. Zmarł 22 V 1993 r., w wieku prawie 101 lat, w Filadelfii.
W czasie wieloletniej pracy pedagogicznej wykształcił kilkudziesięciu pianistów, ostatniej lekcji udzielił tydzień przed śmiercią. Jego uczennica Reiko Aizawa założyła tercet muzyczny pod nazwą Horszowski Trio, który z powodzeniem koncertuje od 2019 r.
Karol Kossak
Warto wspomnieć także o przedstawicielu malarskiej rodziny Kossaków, choć na pewno nie tak sławnym jak dziadek Juliusz, czy stryj Wojciech – Karolu Kossaku, malarzu i ilustratorze. Urodził się 2 V 1896 r. we Lwowie przy ul. Sykstuskiej 56 i zapisany został do ksiąg z parafii św. Marii Magdaleny.
Ojcem Karola Juliusza Zygmunta był Stefan Kossak, urzędnik bankowy, syn Juliusza, matką Ewelina z Mikolaschów, córka Karola Mikolascha, z którą Stefan ożenił się w 1895 r.
Teść Stefana był znanym lwowskim farmaceutą, który założył aptekę „Pod Złotą Gwiazdą”, gdzie pracował m. in. Ignacy Łukasiewicz. Jego syn Henryk, a wuj Karola był natomiast artystą fotografem i malarzem (kształcił się u Juliusza Kossaka), pionierem polskiej sztuki fotograficznej, autorem wielu prac teoretycznych. Wykształcił wielu znakomitych polskich fotografów. Karol Kossak szkołę średnią ukończył we Lwowie, w której pobierał pierwsze lekcje malarstwa i rysunku. Rozpoczął studia w Wiedniu, które przerwał wybuch I wojny światowej i powołanie do wojska austriackiego. Po wojnie kontynuował kształcenie w Krakowie. Uczył się też pod okiem stryja w czasie swoich pobytów w Kossakówce – krakowskim domu Kossaków. Po studiach pracował jako nauczyciel rysunku w jednym z lwowskich gimnazjów. W 1927 r., po ślubie Antoniną Czerkawską zamieszkał w majątku Dziedziłów a następnie na Huculszczyznie, w Tatarowie nad Prutem.
Po wojnie osiedlił się z rodziną w Ciechocinku, gdzie zmarł w 1975 r.Malował głownie w akwareli i, podobnie jak stryj, głównie sceny z motywami koni oraz o tematyce baśniowej. Wydał we Lwowie cykl pocztówek-reprodukcji swoich akwareli z huculskimi widokami. Ilustrował także książki stryjecznej siostry Zofii Kossak-Szczuckiej. Znaczna większość zachowanych do dzisiaj prac pochodzi z okresu pobytu artysty w Ciechocinku. Obrazy Karola Kossaka z okresu „kresowego” to m. in. Przejażdżka powozem, Zimą na wsi, Zwózka drzewa przez kupców, Praca w górach czy Huculi w drodze.
Stefan Henryk Askenase
Światowej sławy pianista urodził się 10 VII 1896 r. we Lwowie w rodzinie adwokata Tobiasza v. Dawida Tewela Aschkenase i Zofii z domu Schönfeld. Początkowo gry na fortepianie uczyła go matka, później znani lwowscy nauczyciele, a od 1913 r. kształcił się w Wiedeńskim Konserwatorium Muzycznym u Emila von Sauera, ucznia Franciszka Liszta.
Podczas I wojny światowej służył w armii austro-węgierskiej.
Debiutował późno, bo w 1919 r. w Wiedniu, a w 1920 r. dał dwa występy w Warszawie podczas których grał koncerty fortepianowe Roberta Schummana, Johannesa Brahmsa i Fryderyka Chopina. Szybko rozpoczął karierę pedagogiczną. Już w latach 1922-1925 wykładał w konserwatorium w Kairze, a po powrocie do Europy prowadził klasę fortepianu w Rotterdamie.
Drugą wojnę światową przeżył ukrywając się we Francji. Pierwszy występ Askenasego w powojennej Polsce odbył się w maju 1946 r. Jednak swoje życie i pracę związał z Belgią – od 1950 r. miał obywatelstwo tego kraju i przeszło 40 lat wykładał w królewskim konserwatorium w Brukseli. Dwukrotnie, w latach 1955 i 1960, był jurorem Konkursu Chopinowskiego.
Na początku kariery artystycznej zasłynął jako odtwórca muzyki Liszta, Maurycego Ravela i Karola Szymanowskiego, później Chopina, Wolfganga Amadeusza Mozarta i Josepha Haydna. W latach 50 i 60. XX w. dla wytwórni „Deutsche Grammophon” nagrał prawie wszystkie dzieła Fryderyka Chopina.
Prócz stałej pracy w Belgii Askenase prowadził kursy mistrzowskie w Hamburgu, Kolonii i Jerozolimie. Wśród jego uczniów na czoło wysuwa się zwyciężczyni Konkursu Chopinowskiego z 1965 r. Argentynka Martha Argerich.
W 1981 r. pianista uczcił swoje 85 urodziny taką samą liczbą koncertów w całej Europie.
W latach 60. Askenase osiadł w Niemczech w małej miejscowości Rolandseck nad Renem. Założył tam Towarzystwo Sztuki i Muzyki którego celem było ochronienie historycznej stacji kolejowej, przeznaczonej do rozbiórki. W odrestaurowanym dworcu zamieszkał (twierdził, że ruch pociągów wpływa kojąco i harmonijnie na jego system nerwowy), organizował koncerty i wystawy. Bywali tam m. in. Yehudi Menuhin, Salvador Dali i Marcel Marceau.
Stefan Askenase zmarł 18 X 1985 r. w Bonn i tam został pochowany.
Lucjan Karol Adwentowicz
Malarz urodził się 28 V 1902 r. we Lwowie i został ochrzczony w parafii św. Marii Magdaleny. Był synem aktora dramatycznego Karola Adwentowicza i Anieli Paszczuk używającej scenicznego nazwiska Połęcka.
Jako ochotnik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919-1921. Rozpoczął studia malarskie we Lwowie pod kierunkiem Kazimierza Sichulskiego, a od 1922 r. uczył się w Krakowie u Józefa Mehoffera, Józefa Pankiewicza i Felicjana Szczęsnego Kowarskiego. Dyplom uzyskał w 1928 r. w pracowni malarstwa monumentalnego. Jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej w latach 1928-1929 dokształcał się we Włoszech, interesowało go malarstwo wczesnochrześcijańskie i włoski renesans. W jego późniejszych dziełach krytycy odnajdują wpływ twórczości Antonio Correggia.
Po powrocie do kraju przeniósł się do Warszawy i zatrudnił w katedrze Planistyki Politechniki Warszawskiej.
Adwentowicz należał do grupy artystycznej „Pryzmat”, skupionej wokół Felicjana Kowarskiego, brał udział we wszystkich jej wystawach. Wystawiał też z grupą „Zwornik” i „ Akwarelistami”. W latach 1931-1937 uczestniczył w salonach warszawskiego Instytutu Propagandy Sztuki, a w 1937 r. miał tam indywidualną wystawę.
Uprawiał malarstwo sztalugowe i ścienne, zajmował się głównie kompozycjami wielofiguralnymi o tematyce historycznej, mitologicznej czy biblijnej. W 1933 r. wraz z Kowarskim ozdabiał salę „Pod Ptakami” w Zamku Królewskim na Wawelu – jest autorem plafonu Pallada i Nike. Niewątpliwy wpływ na koleje twórczości malarza miała nasilająca się gruźlica. W latach 1936-1937 Adwentowicz leczył się w sanatorium przeciwgruźliczym w Otwocku. Powstał wówczas cykl 20 akwarel zwany Cyklem Szpitalnym. Z końcowego okresu życia pochodziły też obrazy ilustrujące Pana Tadeusza Adama Mickiewicza (Polonez, Napad na Soplicowo).
Lucjan Adwentowicz zmarł w wieku 35 lat 26 VI 1937 r. w Otwocku.
W następnym roku w wydawnictwie grupy „Pryzmat” ukazał się album fotograficzny obrazów artysty. Obecnie Muzeum Narodowe w Warszawie przechowuje trzy obrazy olejne (Wózek, Czytająca, Autoportret) i cztery akwarele tego malarza. Uważa się, że jego dorobek uległ zniszczeniu w Warszawie podczas II wojny światowej. Jednak współcześnie na aukcjach pojawiają się niekiedy dzieła Lucjana Adwentowicza.
Emanuel Feuerman
Emanuel Feuerman, wiolonczelista, urodził się 22 XI 1902 r. w Kołomyi w rodzinie muzykanta Meyera Feuermana i Racheli Hönigsberg. Rodzice zawarli ślub 24 II 1905 r.
W 1907 r. rodzina przeniosła się do Wiednia, aby Emanuel i jego brat Zygmunt (skrzypek) mogli podjąć naukę na wysokim poziomie. Emanuel uczył się gry na wiolonczeli najpierw u Antona Waltera w Wiedniu, a następnie u Juliusa Klengela w Lipsku. W 1914 r. debiutował w Wiedniu jako solista, grając koncert wiolonczelowy Haydna. W 1918 r. objął klasę wiolonczeli w Konserwatorium w Kolonii, był też pierwszym wiolonczelistą kolońskiej Gürzenich-Orchester i kameralistą w kwartecie smyczkowym Brama Elderinga. W 1929 r. został profesorem Wyższej Szkoły Muzycznej w Berlinie. W tym samym roku założył trio smyczkowe z Paulem Hindemithem i Josephem Wolfsthalem. W 1935 r. zadebiutował w Nowym Jorku, wykonując z Filharmonią Nowojorską II Koncert wiolonczelowy D-dur Haydna. W 1938 r. musiał opuścić Wiedeń i wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. W 1939 r. wraz z Jaschą Heifetzem i Orkiestrą Filadelfijską nagrał Koncert podwójny a-moll Brahmsa, a następnie założył trio z Heifetzem i Arturem Rubinsteinem, które dokonywało nagrań utworów Beethovena, Schuberta i Brahmsa. W 1941 r. został wykładowcą Curtis Institute of Music w Filadelfii. Jego uczniami byli m.in. Hideo Saito, Bernard Greenhouse, Claus Adam i Zara Nelsova. Uważano, ze był jedynym na świecie wiolonczelistą, który mógł się równać z Pablo Casalsem.
Był właścicielem kilku wartościowych wiolonczeli, w tym m.in. Stradivariusa z 1730 r. i Montagnany z 1735 r. Zmarł 25 V 1942 r. w Nowym Jorku.
Bronisław Gimpel
Skrzypek i pedagog Bronisław Gimpel urodził się 29 stycznia 1911 r. we Lwowie w rodzinie muzyka Ahrona Lauba i Debory Lau. Jego dziadek, Jakub Ber (1840?-1906) był aktorem i śpiewakiem, dyrektorem pierwszego żydowskiego teatru we Lwowie.
Reskryptem CK Namiestnictwa z lutego 1911 r. pozwolono Ahronowi Laubowi na zmianę nazwiska na Gimpel.
Naukę gry na skrzypcach i fortepianie Bronisław rozpoczął pod okiem ojca w wieku 5 lat. Mając 8 lat został uczniem konserwatorium we Lwowie, a następnie doskonalił umiejętności w konserwatorium wiedeńskim. W wieku 14 lat zadebiutował jako solista wykonaniem koncertu skrzypcowego Karla Goldmarka z towarzyszeniem Filharmoników Wiedeńskich.
Koncertując we Włoszech w 1926 r. Gimpel wystąpił przed królem Wiktorem Emanuelem II i papieżem Piusem XI, a w Nicei grał nad grobem Paganiniego na skrzypcach mistrza.
W latach 1929-1936 był koncertmistrzem orkiestr w Królewcu i Göteborgu. Przed wyjazdem do Ameryki uczył gry na skrzypcach w Instytucie Muzycznym we Lwowie.
Od 1937 r. Gimpel mieszkał w Stanach Zjednoczonych, gdzie do 1942 r. był koncertmistrzem Los Angeles Philharmonic.
Podczas II wojny światowej w latach 1942-1945 służył w armii amerykańskiej.
Po wojnie utrzymywał kontakty artystyczne z Polską, należał do stworzonego przez Władysława Szpilmana Warszawskiego Kwartetu Fortepianowego, z którym występował w latach 1962-1967. Od 1967 r. Gimpel był profesorem School of Fine Arts uniwersytetu w Connecticut, a od 1973 r. profesorem Royal Northern College of Music w Manchesterze.
Pod koniec życia prowadził trzy młodzieżowe orkiestry symfoniczne w stolicy Wenezueli Caracas.
Bronisław Gimpel zmarł 1 maja 1979 r. w Los Angeles.
Był niezrównanym interpretatorem sonat Ludwiga van Bethovena, Johannesa Brahmsa, koncertów skrzypcowych Wolfganga Amadeusa Mozarta i sonat solowych Johanna Sebastiana Bacha.
Muzykami byli również starsi bracia Bronisława – Karol Gimpel (1904-1942), który jako pianista akompaniował często młodszemu bratu, a zmarł w szpitalu więziennym w Bucharze (obecnie Uzbekistan) oraz Jakub Gimpel (1906-1989) skrzypek i kompozytor muzyki filmowej w USA. Rodzice braci Gimplów zginęli w obozie zagłady w Bełżcu.
Wyspiańscy
Z pewnością nie wszyscy wiedzą, że także związany całe życie z Krakowem wybitny malarz, pisarz i poeta Stanisław Wyspiański, zwany przez niektórych czwartym wieszczem ma kresowe korzenie. Rodzina wywodziła się z Bóbrki nieopodal Lwowa. Jego dziadek Ignacy Wyspiański, urodził się 18 VII 1805 r. w rodzinie pisarza/notariusza miejskiego (notarius civitatis) Jana i Anny z d. Rosińskiej.
Ojciec Franciszek Michał, syn Ignacego, któremu w rubryce zawód wpisano „żołnierz na granicy” i Wiktorii Gągulskiej urodził się już we Lwowie, 26 IX 1836 r.
W 1852 r. rodzina przeprowadziła się do Krakowa. Franciszek był znanym rzeźbiarzem i fotografem (m. in. popiersia Adama Mickiewicza oraz Mikołaja Kopernika, rzeźby królów, świętych - posąg św. Jana Kantego do krakowskiego kościoła św. Anny). Ze związku małżeńskiego z Marią Rogowską urodził się Stanisław Mateusz Ignacy Wyspiański (jego akt urodzenia w 1869 r. z par. św. Szczepana w Krakowie jest w księdze przechowywanej w Archiwum Narodowym w Krakowie).
