Przygotowania

7 IX 1789 r., w 25. rocznicę elekcji Stanisława Augusta, sejm powołał specjalną deputację, która miała przygotować projekt przyszłego ustroju Rzeczypospolitej. W deputacji główną rolę odgrywał marszałek nadworny litewski Ignacy Potocki, jeden z głównych przywódców opozycji sejmowej. W przeciwieństwie do Stanisława Augusta, zwolennika silnej władzy królewskiej, I. Potocki miał poglądy republikańskie. W tym też duchu opracował projekt „Zasady do poprawy formy rządu” zawierający zarys przyszłego ustroju Rzeczpospolitej. Przyjęte w grudniu 1789 r. przez sejm Zasady stały się podstawą do przygotowanego głównie przez Potockiego „Projektu do formy rządu”, nad którym rozpoczęto debatę w sierpniu 1790 r.

Długie obrady nad każdym artykułem projektu, często kończące się decyzjami sprzecznymi z zamierzeniami twórcy oraz wzrost popularności Stanisława August w sejmie, przekonały Ignacego Potockiego o konieczności współpracy z monarchą. 4 grudnia 1790 r. z inicjatywy Potockiego doszło do jego spotkania ze Stanisławem Augustem. W trakcie rozmowy ustalono, że w celu szybkiego zakończenia prac nad przyszłym ustrojem państwa, projekt konstytucji zostanie przygotowany w wąskim gronie osób, a następnie przedstawiony w całości do akceptacji w sejmie. Od stycznia do kwietnia 1791 r. między Stanisławem Augustem, Ignacym Potockim i gronem wtajemniczonych osób krążyły różne wersje projektów, wzajemnie korygowane, uzupełniane, poprawiane, w których ścierały się poglądy republikańskie z monarchicznymi.

„Ustawa Rządowa” jako uzgodniony, kompromisowy projekt konstytucji, odczytana została po raz pierwszy publicznie 2 maja 1791 r. w Pałacu Radziwiłłowskim (dzisiejszym Pałacu Prezydenckim przy Krakowskim Przedmieściu). Później w pałacu marszałka Stanisława Małachowskiego (dzisiejsza Akademia Sztuk Pięknych) zaczęto zbierać podpisy pod „Asekuracją” - deklaracją senatorów i posłów potwierdzających, że na posiedzeniu sejmu będą popierać wniesiony pod obrady projekt „Ustawy Rządowej”.