Życie rodziny szlacheckiej w dokumentach

Główną formą egzystencji kobiety szlacheckiej poza domem rodzinnym było małżeństwo. Należy jednak zaznaczyć, że swoboda wyboru przyszłego męża przez samą zainteresowaną była mocno ograniczona. Większą swobodą cieszyły się w tym zakresie wdowy. Zdarzały się także małżeństwa zawierane wbrew woli rodziny, które w pewnych okolicznościach mogły być potraktowane jako porwanie i gwałt na pannie. Przed ślubem spisywano umowy gwarantujące zabezpieczenie interesów przyszłej żony. Spadkobiercami były ich ewentualne dzieci, a w wypadku ich braku majątek nieruchomy, a czasami i ruchomy, wracał do rodziny żony. W okresie przedrozbiorowym mąż nie dziedziczył po żonie, jeżeli ta nie dokonała odpowiednich zapisów. O doborze odpowiedniego kandydata decydowała jego pozycja społeczna, wysokość posagu oraz interesy i korzyści wynikające z małżeństwa. Obrzęd zaślubin i wesele w epoce staropolskiej były bardzo mocno zrytualizowane, a jedną z głównych ich cech było oratorstwo. Spośród wszystkich typów mów weselnych, najbardziej uroczystą i wymagającą największego kunsztu od oratora, była mowa dziękczynna podczas oddawania panny za żonę. Badacze dziś nie są zgodni, w którym momencie uroczystości weselnej miała ona miejsce, niemniej była wygłaszana według pewnego określonego schematu. Wygłaszał ją najczęściej ktoś z przyjaciół lub rodziny, a rodzice nowożeńców, jak i sami nowożeńcy nie mieli prawa się wtrącać i przerywać. Na początku z reguły mówca wychwalał samą instytucję małżeństwa, dalej podkreślał świetność rodu panny młodej oraz zalety jej samej.