Dokumenty

  • 59.

    b.m. i d. [koniec maja - początek czerwca 1627 r.]

    List Piotra Kochlewskiego do Krzysztofa Radziwiłła hetmana polnego litewskiego, w którym opisuje wyjazd na wyprawę wojenną wojewody wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego Lwa Sapiehy, przed którym, na wypadek śmierci, wieziono trumnę;

    j. pol., oryg., rękopis, bifolium, 205 x 330 mm, AR dz. V, nr 6956/I, s. 90.

  • 60a.   60b.

    Warszawa, 24 stycznia 1823 r.

    Testament ks. Edwarda Lubomirskiego zabitego w pojedynku z oficerem strzelców konnych gwardii narodowej Ignacym Grocholskim o panią Gutakowską;

    j. pol., oryg., kop. uwierzytelniona, rękopis, poszyt, 365 x 210 mm, Archiwum Hipolita Skimborowicza, nr XXI 2/94, s. 1-8.

  • 61a.  61b.

    Żółkiew, 31 lipca 1726 r.

    List Marii Józefy z Wesselów do Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej z informacją o zgonie męża Konstantego Władysława Sobieskiego;

    j. pol., oryg., rękopis, bifolium, 168 x 218 mm, AR dz. III, nr 41, s. 56-57.

  • 62a.   62b.

    Jakubowice, 2 września 1619 r.

    List Jerzego Klimoszewicza, sługi do Janusza Ostrogskiego, kasztelana krakowskiego z opisem karygodnych scen jakie miały miejsce w Ostrogu po śmierci bratanka Janusza Ostrogskiego, syna Aleksandra, wojewody wołyńskiego;

    j. pol., oryg., rękopis, bifolium, 200 x 323 mm, Archiwum Potockich z Łańcuta, nr 1544, s. 1-3.

  • 63.

    Żółkiew, 23 lipca 1726 r.

    Protokół z sekcji zwłok królewicza Konstantego Władysława Sobieskiego,

    j. pol., oryg., rękopis, bifolium, 208 x 315 mm, AR dz. X (Papiery Sobieskich), akta niesygnowane.

  • 64a.   64b.   64c.   64d.   64e.

    b.m., 10-22 września 1747 r.

    Opis uroczystości pogrzebowych: kanclerzyny Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej i Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła (10-16 IX) oraz wojewodów nowogródzkich: Mikołaja Faustyna Radziwiłła (17-20 IX) i Jana Mikołaja Radziwiłła (22 IX) w diariuszu Michała Kazimierza Radziwiłła zw. „Rybeńko”, wojewody wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego,

    j. pol., kop., księga oprawna w skórę, 210 x 320 x 160 mm, AR dz. VI, nr II-80a, s. 1525-1532.

  • 65a.   65b.   65c.   65d.   65e.

    Berlin, 20 grudnia 1904 r.

    Fotografie przedstawiające kondukt żałobny Antoniego Wilhelma Radziwiłła, generała pruskiego, ordynata nieświeskiego i kleckiego, przechodzący ulicami Berlina z pałacu Radziwiłłów do kościoła św. Jadwigi;

    oryg., 5 fotografii, 220 x 287 mm, AR dz. „Rękopisy biblioteczne”, nr 79, s. 2s. 2-6.

  • 66a.   66b.

    b.m. i d., [Słuck?, po 1669 r.]

    Projekt trumny oraz obelisku mającego stanąć w Słucku, upamiętniającego zmarłego Bogusława Radziwiłła, koniuszego litewskiego;

    j. pol., oryg., rękopis i rysunek, dwie karty papierowe, 285 x 385 mm i 315 x 438 mm, Arch. Radziwiłłów z Nieborowa. Akta majątkowe i gospodarcze dawniejsze, nr 4, s. 1-4.

  • 67a.   67b.

    b.m. i d. [Nieśwież, I poł XVII w.]

    Spis wraz z tłumaczeniem z łaciny na polski epitafiów z kościoła benedyktynek nieświeskich pw. św. Eufemii fundacji Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła zw. „Sierotka”, wojewody wileńskiego i marszałka wielkiego litewskiego;

    j. pol., oryg., rękopis, bifolium, 205 x 325 mm, AR dz. „Rękopisy biblioteczne”, nr 91, s. 1-3.

  • 68a.   68b.

    Lwów, 13 marca 1690 – 16 stycznia 1692 r.

    Spis wydatków króla Jana III Sobieskiego na renowację trumny hetmana i kanclerza wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego z lat 1690-1692;

    j. pol., oryg., rękopis, księga oprawna w skórę, 205 x 308 x 55 mm, AR dz. VIII, nr 212, s. 140-142.

U schyłku życia i po śmierci

Tempus fugit, aeternitas manet

W kulturze szlacheckiej śmierć nie stanowiła tematu tabu, mówiono i pisano o niej wiele i szeroko. Widziano ją zresztą często w rzeczywistości społecznej, szczególnie w okresie licznych wojen i epidemii. Szlachcic od młodości oswajał się z myślą o śmierci, a wzory kultury i religia stale przypominały mu o nieuniknionym kresie życia (memento mori). Śmierć członków rodziny, czy przyjaciół i znajomych, zawsze była wydarzeniem nadzwyczajnym, godnym odnotowania, a także zapamiętania. Była obecna w ówczesnej korespondencji, pamiętnikach i diariuszach, w których znajdujemy wiele opisów momentów odchodzenia bliskich i znajomych oraz uroczystości pogrzebowych. Pamiętnikarze wyrażali w nich swoje uczucia w konfrontacji ze śmiercią bliskich osób i znajomych. Zapiski te można porównać z zaleceniami duszpasterskimi i bogatą literaturą religijną (artis bene moriendi), pouczającą wiernych jak odchodzić godnie w zaświaty. Do niezbędnych elementów dobrej śmierci i zbawienia należało sporządzenie testamentu, będącego formą rozliczenia się z żywymi i Bogiem. Diariusze oraz korespondencja znacznie lepiej niż żałobne mowy i pyszne panegiryki ukazują stosunek autorów do śmierci. Otwarcie i szczerze dają przekonujące świadectwo ludzkich uczuć. Pokazują nam jak „śmierć przeżywali” w kontekście życia codziennego. Podstawowym moralnym i religijnym obowiązkiem szlachcica wobec zmarłego było zorganizowanie wystawnego pogrzebu. Aby przygotować pompatyczne, teatralne widowisko potrzebowano czasu i pieniędzy. Czas od śmierci do pogrzebu pochłaniały drobiazgowe przygotowania do ceremonii: zamówienie trumny, wykonanie dekoracji, budowa castrum doloris, ułożenie mowy pogrzebowej, wreszcie zaproszenie i przyjazd gości i żałobników. Czas ten wydłużał fakt, że pogrzeb był zarazem pokazem dostojności i sytuacji ekonomicznej całej rodziny. Miejsce pochówku upamiętniały nagrobki z epitafium.

Zobacz też