Dokumenty

  • 21.

    Warszawa, [lata 20. XIX w.]

    Zeszyt z wypracowaniami z języka francuskiego, własność Maurycego Potockiego z parafkami Mikołaja Chopina (ojca Fryderyka), profesora Liceum Warszawskiego;

    j. franc., oryg., księga oprawna w płótno, 205 x 175 x 20 mm, Akta osób i rodzin, nr 388, s. 15.

  • 22a.   22b.   22c.   22d.   22e.   22f.

    b.m., [lata 20. XIX w.]

    Podręcznik geometrii praktycznej;

    j. franc., oryg., księga oprawna w skórę, 235 x 185 x 20 mm, Akta osób i rodzin, nr 389, s. 123.

  • 23.

    Kraków, 17 lipca 1832 r.

    „Zaświadczenie nagrody” wydane przez Liceum Krakowskie św. Barbary uczniowi klasy piątej Józefowi Konopce za „chwalebne obyczaje i celującą pilność w naukach”;

    j. pol., litografia, oryg., rękopis, bifolium, 395 x 260 mm, Akta osób i rodzin, nr 286, s. 8.

  • 24a.   24b.

    Wilno, 17 września 1830 r.

    Świadectwo przyjęcia Ignacego syna Wiktora Witkiewicza w poczet studentów Uniwersytetu Wileńskiego;

    j. pol., oryg., druk, rękopis, bifolium, 370 x 230 mm, Akta osób i rodzin, nr 253, s. 17-18.

  • 25.

    Warszawa, 8 listopada 1830 r.

    Świadectwo wydane przez Uniwersytet Warszawski ukończenia przez Ludwika Słomińskiego trzeciego roku nauki;

    j. łac., oryg., druk, rękopis, bifolium, 370 x 220 mm, Akta osób i rodzin, nr 292, s. 1.

  • 26.

    Warszawa, 30 czerwca 1848 r.

    Świadectwo ukończenia przez Józefa Dzianottiego nauki w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie; oryg.,

    j. pol., ros., druk, rękopis, karta papierowa, 600 x 480 mm, Akta osób i rodzin, nr 98, s. 11.

  • 27a.   27b.   27c.   27d.

    Delatycze, 9 października 1628 r.

    Instrukcja wychowania dla Janusza Radziwiłła, późniejszego wojewody wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego wydana przez jego ojca Krzysztofa Radziwiłła;

    j. pol., oryg., rękopis, 330 x 210 mm, AR dz. „Rękopisy biblioteczne”, nr 84, s. 1-6.

  • 28a.   28b.   28c.  28d.

    b.m., [początek XVIII w.]

    Wypisy z różnych dzieł historycznych dotyczące historii powszechnej i polskiej wykonane przez małoletniego Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, syna Karola Stanisława Radziwiłła, kanclerza wielkiego litewskiego;

    j. pol., oryg., rękopis, księga w papierowej okładce, 155 x 105 x 10 mm, AR dz. „Rękopisy biblioteczne”, nr 56, s. 1-68.

  • 29.

    Warszawa, 2 grudnia 1864 r.

    Świadectwo zdania przez Henryka Dumina egzaminu środkowego w Szkole Głównej Warszawskiej na wydziale matematyczno-fizycznym;

    j. pol., oryg., druk, rękopis, bifolium, 330 x 210 mm, Akta osób i rodzin, nr 221, s. 10.

  • 30.

    Poznań, b.d.

    Zdjęcie zbiorowe kadry nauczycielskiej i uczniów Szkoły Rolniczej im. Haliny w Żabikowie;

    j. pol., oryg., fotografia, 390 x 320 mm, Akta osób i rodzin, nr 221, s. 41.

    • 31a.   31b.   31c.   31d.   31e.

    Warszawa, 1769 r.

    „Doniesienie […] Komendantowi Korpusu Kadetów przykładania się jego do nauk z rozważania onych rocznego […]”;

    j. pol., franc., oryg., księga, rękopis, rękopis, księga oprawna w tekturę, 480 x 380 x 10 mm, AZ, nr 3118, s. 14.

Edukacja dzieci szlacheckich

Discenda est virtus

Podejście do edukacji dzieci szlacheckich zmieniało się wraz z ogólnymi zmianami kulturalnymi. Zależało to też od statusu materialnego i horyzontów umysłowych rodziców. W wieku XVI i pierwszej połowie następnego znajomość pisma i podstawowe przynajmniej wykształcenie było normą. Wielu przedstawicieli niezbyt bogatej szlachty traktowało zdobycie wykształcenia jako drogę do awansu społecznego. Wśród najmożniejszych szybko rozwijał się zwyczaj wysyłania dzieci w podróże zagraniczne, często połączone z nauką na prestiżowych uczelniach, szczególnie włoskich (katolicy) i niemieckich (ewangelicy), ale także innych. Przy czym z reguły studiów tych nie kończono zdobyciem tytułu naukowego. W kraju rosnące znaczenie nabierały kolegia jezuickie, a później pijarskie. Wiek XVIII, aż do jego drugiej połowy, był okresem głębokiej zapaści cywilizacyjnej, spowodowanej wojnami i towarzyszącymi im głodem i epidemiami. Analfabetyzm stał się wśród uboższej szlachty powszechny. Zmiany oświeceniowe przywróciły rangę szkolnictwu. Nie sposób tu nie wspomnieć o takich osiągnięciach w dziedzinie oświaty końcowego okresu istnienia Rzeczypospolitej jak rozkwit kolegiów pijarskich z Collegium Nobile na czele, znakomita działalność Korpusu Kadetów, a przede wszystkim powstanie i funkcjonowanie Komisji Edukacji Narodowej, pełniącej rolę pierwszego ministerstwa oświaty. Pozytywne skutki tych działań były wyraźnie widoczne w początkach XIX w. Wiek ten był, mimo ogromnych trudności spowodowanych przez działalność państw zaborczych, a szczególnie Rosji, okresem, w którym oświata odgrywała coraz większą rolę w społeczeństwie.

Zobacz też