Międzynarodowy Dzień Archiwów
International Archives Day

Dokumenty z AGAD na Liście Programu „Pamięć Świata” UNESCO

Memory of the World

Archiwum Główne Akt Dawnych jest rekordzistą wśród instytucji polskich pod względem liczby obiektów wpisanych na Światową Listę Programu „Pamięć Świata” UNESCO. Spośród umieszczonych na niej 17 obiektów dziedzictwa dokumentacyjnego z Polski, aż pięć jest przechowywanych w zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie.
Są to następujące archiwalia:

Design Your Mind

1. Akt Konfederacji Generalnej Warszawskiej z 1573 roku

Konfederacja Generalna Warszawska została uchwalona na sejmie konwokacyjnym 28 stycznia 1573 r. Jest to dokument o szczególnym znaczeniu dla dziejów tolerancji religijnej, społeczeństwa obywatelskiego i demokracji. Postanowienia konfederacji warszawskiej zostały przyjęte przez szlachtę w okresie bezkrólewia po śmierci Zygmunta II Augusta i w okresie przygotowań do pierwszej wolnej elekcji królewskiej. Szlachta, jako „naród polityczny”, zagwarantowała sobie pokój religijny w państwie, równy dostęp do urzędów niezależnie od wyznania religijnego oraz wolność wyznaniową. Postanowienia te zostały włączone do artykułów henrykowskich zaprzysięganych przez wszystkich kolejnych królów elekcyjnych. Konfederacja Generalna Warszawska była jednym z fundamentów ustroju dawnej Rzeczypospolitej, wywarła też wpływ na osiąganie pokoju religijnego w innych państwach Europy.

Wpis na listę UNESCO w 2003 r.
Winter Is Comming

2. Archiwum Komisji Edukacji Narodowej

Archiwum Komisji Edukacji Narodowej (KEN) zawiera dokumentację pierwszej na świcie całościowej reformy szkolnictwa, tworzącej nowoczesny system nauczania oraz pierwsze „ministerstwo edukacji”. W Archiwum KEN są projekty, memoriały, korespondencja, mapy, instrukcje, prace naukowe i podręczniki z okresu od utworzenia Komisji przez Sejm w 1773 roku, aż do upadku Rzeczypospolitej. Dokumentacja ta jest przechowywana w czterech instytucjach. Oprócz Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, także w Bibliotece Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, w Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Bibliotece Fundacji Książąt Czartoryskich przy Muzeum Narodowym w Krakowie.

Wpis na listę UNESCO w 2007 r.
The Illustration

3. Archiwum Radziwiłłów i Księgozbiór Nieświeski

Jest to zbiór o wyjątkowym charakterze, zgromadzony na przestrzeni od XV do XX wieku przez jeden z największych arystokratycznych rodów dawnej Rzeczypospolitej, który odgrywał także ważną rolę międzynarodową. Zbiory wpisane na międzynarodową Listę Pamięci Świata składają się z części dawnych archiwów i księgozbiorów Ordynacji Nieświeskiej, które znajdują się w warszawskim Archiwum Głównym Akt Dawnych, a ponadto w archiwach i bibliotekach w Mińsku, Wilnie, Kijowie, Petersburgu, Moskwie i Helsinkach. Nieświeskie zbiory archiwalne i biblioteczne mają ogromną wagę dokumentacyjną dla dziejów dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowo-Wschodniej. Z uwagi na rozproszenie dokumentacji Archiwum Radziwiłłów i Księgozbioru Nieświeskiego wniosek o wpis na Światową Listę Programu „Pamięć Świata” UNESCO został zgłoszony wspólnie przez aż sześć państw: Białoruś, Finlandię, Litwę, Polskę, Rosję i Ukrainę.

Wpis na listę UNESCO w 2009 r.
Design Your Mind

4. Polsko-tureckie traktaty pokojowe

Traktaty pokojowe (`ahdnames), zawierane od drugiej połowy XV do końca XVII w. między Polską a Turcją są przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych w zespole Archiwum Koronne Warszawskie (w jego części dotyczącej relacji z Turcją). Kolekcja traktatów polsko-tureckich ma wyjątkowe znaczenie dla historii późnego średniowiecza i wczesnej nowożytności. Polsko-tureckie traktaty pokojowe są przykładem wzajemnej tolerancji i uznania wspólnych wartości w stosunkach międzynarodowych przez kraje różniące się kulturowo i religijnie. Okresem o szczególnym znaczeniu pod tym względem było panowanie sułtana Sulejmana Wspaniałego oraz królów Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. Z tego okresu pochodzi „pokój wieczysty” zawarty w 1533 roku, w którym można dostrzec ważny moment w kształtowaniu się nowożytnej i nowoczesnej polityki zagranicznej, dążącej do zapewnienia trwałego pokoju w stosunkach z innymi krajami ponad podziałami religijnymi. Cennym świadectwem relacji pomiędzy dworami monarszymi Polski i Turcji jest korespondencja Roksolany (żony Sulejmana) adresowana do króla Zygmunta Augusta.

Wpis na listę UNESCO w 2013 r.
Winter Is Comming

5. Akt Unii Lubelskiej

Polsko-litewska unia zawarta w 1569 roku na sejmie w Lublinie jest unikalnym świadectwem unii państwowej powstałej w rezultacie negocjacji i porozumienia dwóch równych stron, przy istotnej roli parlamentu w procesie negocjacji, a następnie funkcjonowania unii. Wieńcząc tradycję polityczną wielokulturowej i wieloetnicznej monarchii Jagiellońskiej i wcześniejszych unii polsko-litewskich, dzięki swojemu oddziaływaniu Unia Lubelska przyczyniała się do umacniania obywatelskich, republikańskich i demokratycznych tendencji w praktyce politycznej swych czasów. Wpisany dokument to egzemplarz wystawiony przez stronę litewską stronie polskiej. Od II wojny światowej nieznane są losy egzemplarza wystawionego przez Koronę Polską Wielkiemu Księstwu Litewskiemu. Unia Lubelska należy do wspólnego dziedzictwa państw odwołujących się do tradycji dawnej Rzeczypospolitej. Wniosek o wpis na Światową Listę Programu „Pamięć Świata” UNESCO został zgłoszony wspólnie przez aż pięć państw: Polskę i Litwę oraz Białoruś, Łotwę i Ukrainę.

Wpisany na listę UNESCO w 2017 r.

Dokumenty z AGAD na Liście Programu „Pamięć Polski”

Pamięć Polski

Oprócz prestiżowej światowej listy Programu „Pamięć Świata” UNESCO, obiekty z Archiwum Głównego Akt Dawnych są także na krajowej liście tego programu.
Na liście programu „Pamięć Polski. Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata” znajdują się 4 obiekty z zasobu AGAD:

Design Your Mind

1. Konstytucja 3 maja 1791 r.

Ustawa Rządowa czyli Konstytucja 3 maja jest uznawana za pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucję. O szczególnym znaczeniu tego dokumentu świadczy przyznanie mu przez Komisję Europejską prestiżowego Znaku Dziedzictwa Europejskiego.

Wpis na listę krajową w 2014 r.
Winter Is Comming

2. Akta Organizacji Narodowej Powstania Styczniowego.

Akta Organizacji Narodowej Powstania Styczniowego (1863-1864) zawierają zapisy dążeń narodu polskiego do odzyskania niepodległości utraconej w wyniku trzech rozbiorów Polski.

Wpis na listę krajową w 2014 r.
The Illustration

3. Statut Łaskiego.

Statut Łaskiego z 1506 r. to pierwszy wydany drukiem urzędowy zbiór praw Królestwa Polskiego.

Wpis na listę krajową w 2016 r.