Tłok pieczęci wielkiej litewskiej króla Jana III Sobieskiego z 1676 r.

Srebrny tłok pieczęci – typariusz o średnicy ø 98 mm i grubości 3 mm, przytwierdzony do rękojeści o wysokości 112 mm. Uchwyt rękojeści tłoka jest półkulisty (w kształcie „grzyba”) o obwodzie 275 mm i przylutowany do trzonu. Trzon jest ozdobnie profilowany i w części środkowej ma przylutowany kabłąk do łańcucha, o średnicy otworu 9-10 mm. Waga obiektu 884 gramy.

Centrum pieczęci stanowi tarcza z herbem Pogoń, podtrzymywana z obu stron przez dwa anioły, z których każdy trzyma małą tarczę z herbem Sobieskich. U góry tarczy skrzydlata główka aniołka, a nad nią mitra książęca, pod którą widnieje data „16-76”. Po obu stronach herbu podolskiego [?] litery I–K (inicjały rytownika – Johanna Kittla lub Johanna Kocha). Wokół 12 tarcz z herbami: Orłem (zwieńczona koroną), Kolumnami, kroczącym niedźwiedziem, żmudzkim, siewierskim [?], kijowskim, podolskim [?], Semigalii, smoleńskim, trockim, wołyńskim, wileńskim. Nad Pogonią wileńską i Kolumnami mitry książęce.

Legenda (dwa wersy):

IOANNES · III · DEI · GRATIA · REX · POLONIÆ · MAGNUS · DUX · LITHUANIÆ · RUSSIÆ · PRUSSIÆ · SAMOGITIÆ · MASOUIÆ · || · ✿ PODLACHIÆ · KIIOUIÆ · VOLHYNIÆ · PODOLIÆ · LIUONIÆ · SMOLENSCIÆ · SEUERIÆ · CZERNIECHOUIÆQ ·

Tłok został sporządzony w związku z koronacją królewską Jana III (1676). Używali go kolejno dwaj kanclerze litewscy, Krzysztof Zygmunt Pac i Marcjan Aleksander Ogiński. Po śmierci tego ostatniego nominację na kanclerstwo litewskie otrzymał w 1690 ówczesny podkanclerzy Dominik Mikołaj Radziwiłł. Polecił on sporządzenie nowego tłoka i wycofanie dotychczasowego z użycia. Wbrew powszechnie przyjętym zwyczajom stary tłok nie został jednak zniszczony, lecz pozostał w archiwum nieświeskim Radziwiłłów, razem z którym po 1945 stał się częścią zasobu AGAD. Obecnie jest jedynym zachowanym tłokiem używanym przez kancelarie królewskie. Brak śladów prób fałszowania dokumentów królewskich za pomocą opisywanego tłoka. (Michał Kulecki)

AGAD, Zbiory sfragistyczne oddziału I, sygnatura 2071