Rok
1863
Rok 1863 dał wielkość nieznaną, wielkość, co do której i teraz świat wątpi, gdy mówi o nas, wielkość zaprzeczającą wszystkiemu temu, co my o sobie mówimy, wielkość cudu pracy, ogromu siły zbiorowej, siły zbiorowej wysiłków woli, siły moralnej, nie „treuga Dei” szui zbiorowej, nie „treuga Dei” tchórzów, lecz „treuga Dei” ludzi, którzy w wielkiej godzinie, gdy palec Boży ziemi dotknął, rosną w olbrzymy olbrzymiej pracy moralnej [...].
J. Piłsudski, Rok 1863, [w:] Pisma zbiorowe, Warszawa 1937, s. 166.
Ludwik Mierosławski
(1814-1878)Działacz polityczny i niepodległościowy, członek Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, uczestnik powstania listopadowego, przywódca dwóch powstań w Wielkopolsce w latach 1846 i 1848, także pisarz i wynalazca. Generał i pierwszy dyktator powstania styczniowego. Kilka dni przed wybuchem powstania, 19 I 1863 r. Mierosławski przyjął dyktaturę oferowaną mu przez Komitet Centralny Narodowy, jednak przybył do Królestwa Polskiego dopiero w połowie lutego. Po dwóch przegranych starciach pod Krzywosądzem (19 II 1863) i Nową Wsią (21 II 1863), mając problemy z realiami wojny partyzanckiej, zdecydował się na powrót do Paryża, skąd niepochlebnie wypowiadał się o organizacji powstania w Polsce. Nie zrezygnował jednak z godności dyktatora, a został jej pozbawiony dopiero uchwałą Rządu Tymczasowego, który uzależnił dalsze sprawowanie funkcji od powrotu Mierosławskiego do kraju w wyznaczonym terminie. Po upadku powstania nie odegrał już większej roli w polskim życiu politycznym, z którego ostatecznie wycofał się po wojnie między Cesarstwem Francuskim a Królestwem Prus (1870-1871). Zmarł w biedzie i zapomnieniu 22 XI 1878 r. w Paryżu. Został pochowany na cmentarzu Montparnasse.
Marian Langiewicz
(1827-1867)Generał, dyktator w powstaniu styczniowym. Związany z Garibaldim; był wykładowcą w Polskiej Szkole Wojskowej w Cuneo we Włoszech; niechętny Mierosławskiemu. Od jesieni 1862 r. współpracował z Komitetem Centralnym Narodowym. 1 I 1863 r. przyjechał do Królestwa i, w randze pułkownika, otrzymał nominację na naczelnika sił zbrojnych woj. sandomierskiego (przegrana bitwa pod Małogoszczem, 24 II 1863). Na początku marca 1863 r. został wysunięty przez białych na dyktatora powstania; otrzymał stopień generała. Dyktaturę proklamowano 11 III 1863 r. w Goszczy. Dzień po krwawej bitwie pod Grochowiskami (18 III 1863) Langiewicz przekroczył granice z Galicją, dokąd udał się w celu reorganizacji swej armii i przeprowadzenia rozmów w sprawie skompletowania rządu cywilnego. Został aresztowany przez władze austriackie. 21 III 1863 r. Langiewicz przekazał z aresztu w Tarnowie rozkaz dzienny z oświadczeniem, że nie zrzeka się swej władzy, ale do chwili uwolnienia powierza ją dotychczasowemu Rządowi Tymczasowemu Narodowemu. Po uwolnieniu przebywał na emigracji, a od 1867 służył w armii tureckiej jako Langie Bey, zmarł w Konstantynopolu 10 V 1887 i tam został pochowany.
Romuald Traugutt, ps „Michał Czarnecki”
(1826-1864)Generał, ostatni dyktator powstania styczniowego. Był oficerem armii rosyjskiej (walczył na Węgrzech w czasie Wiosny Ludów i uczestniczył w tłumieniu powstania węgierskiego; brał udział także w wojnie krymskiej). W 1862 r. został zwolniony z armii w stopniu podpułkownika, oficjalnie z powodu złego stanu zdrowia.
Od wiosny 1863 r. był dowódcą oddziału powstańczego, działającego w powiatach brzeskim i kobryńskim, staczając kilka zwycięskich potyczek. Po przegranej bitwie pod Kołodnem w lipcu 1863 r. przyjechał do Warszawy. Mianowany przez Rząd Narodowy generałem, został wysłany do Paryża z misją wojskowo-dyplomatyczną. 17 X 1863 r. Traugutt przejął władzę dyktatora powstania. Legitymował się paszportem austriackim wystawionym na nazwisko Michał Czarnecki, Traugutt próbował zreformować siły powstańcze, przekształcając je z małych oddziałów partyzanckich w duże korpusu. Wprowadził wojskową dyscyplinę i karność w oddziałach.
Aresztowany został przez carskie władze w nocy z 10 na 11 IV 1864 r. wraz z większą częścią swoich współpracowników. Wyrok mógł być tylko jeden, zwłaszcza z powodu dawnej służby w wojsku rosyjskim. Traugutt został skazany na karę śmierci, a wyrok wykonano w okolicy Cytadeli Warszawskiej, w obecnym Parku Traugutta, 5 VIII 1864 r.
Pieczęcie
Powstańcze
W czasie powstania styczniowego pieczęć z umieszczonym na niej herbem była symbolem władzy, nadawała wagi dokumentom, zastępując podpisy. Pieczęć powstańcza była trójpolowa – w odrębnych polach znajdowały się godła Polski, Litwy i Rusi (Orzeł, Pogoń i Archanioł Michał). Sam herb wieńczyła korona jagiellońska. W otoku oprócz napisu Rząd Narodowy znajdowała się nazwa organizacji lub nazwy urzędów, które posługiwały się pieczęcią.
Miejsca
Pamięci
Gloria victis („Chwała zwyciężonym” – Eliza Orzeszkowa). A wiatr prędki od nieznanej, bezimiennej, wielkiej mogiły leśnej leciał i leciał, niosąc i niosąc w przestrzeń, w czas, w pamięci, w serca, w przyszłość świata triumfem dalekiej przyszłości rozbrzmiewający okrzyk: Gloria victis!
Non omnis moriar („Nie wszystek umrę” – Horacy). Śmierć nie oznacza końca istnienia człowieka, bowiem pamięć o nim i jego sława będzie trwała również potem.
-
Park im. Romualda Traugutta
Krzyż i Głaz Pamięci Romualda Traugutta.
-
Park im. Romualda Traugutta
Inskrypcja na głazie upamiętniająca miejsce stracenia członków Rządu Narodowego w powstaniu styczniowym: Romualda Traugutta, Rafała Krajewskiego, Józefa Toczyńskiego, Romana Żulińskiego i Jana Jeziorańskiego, 5 VIII 1864 r.
-
Cytadela Warszawska. X Pawilon
Centralne więzienie śledcze dla więźniów politycznych zaboru rosyjskiego; kilkuset z nich stracono na stokach twierdzy, tysiące wywieziono stąd na katorgę bądź zesłanie syberyjskie. Wśród więźniów X Pawilonu był m.in. Romuald Traugutt. Siedziba oddziału Muzeum Niepodległości poświęconego walkom narodowowyzwoleńczym w XIX w.
-
Chruślina
Pomnik Bohaterów Powstania Styczniowego w Chruślinie (miejsce dwóch bitew, 30 maja i 4 sierpnia 1863 r.).
-
Stoczek Łukowski
Cmentarz powstańczy w Stoczku Łukowskim. tablica pamiątkowa upamiętniającą śmierć 10 powstańców z oddziału Walentego Lewandowskiego poległych w bitwie pod Starą Różą oraz 9 powstańców poległych w bitwie pod Kapicami.
-
Ostrów Wielkopolski
I Liceum Ogólnokształcące (dawne Królewskie Katolickie Gimnazjum). Tablica pamięci z nazwiskami uczniów i profesorów (lata 1863-1864), którzy byli uczestnikami powstania i oddali swoje życie za Polskę.
-
Puszcza Kampinoska
Zbiorowa mogiła powstańców styczniowych (w bitwie pod Budą Zaborowską 14 IV 1863 r. zginęło 72 powstańców).
-
Wołkowysk
Cmentarz WojennyKrzyż powstania 1863-1864.
-
Wołkowysk
Cmentarz WojennyTablica pamiątkowa pod Krzyżem powstańczym.
-
Lida
Cmentarz.Nagrobek uczestniczki powstania styczniowego.
-
Iszczołna, gm. Szczuczyn
Tablica pamiątkowa na kościele parafialnym.
-
Świsłocz
Pomnik Romuald Traugutta.
-
Lwów
Górka Powstańcza na Cmentarzu ŁyczakowskimWydzielona kwatera powstała z końcem XIX w. z inicjatywy Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego lat 1863/64. Spoczywa na niej ok. 230 uczestników powstania styczniowego. Pomnik Szymona Wizunasa Szydłowskiego.
-
Lorem ipsum dolor sit
26 April 2018Nam vel egestas nisi. Nullam lobortis magna at enim venenatis luctus. Nam finibus, mauris eu dictum iaculis, dolor tortor cursus quam, in volutpat augue lectus sed magna. Integer mollis lorem quis ipsum maximus finibus.
-
Integer ultrices augue eu
24 April 2018Nam vel egestas nisi. Nullam lobortis magna at enim venenatis luctus. Nam finibus, mauris eu dictum iaculis, dolor tortor cursus quam, in volutpat augue lectus sed magna. Integer mollis lorem quis ipsum maximus finibus.
-
Cras commodo odio ut
20 April 2018Nam vel egestas nisi. Nullam lobortis magna at enim venenatis luctus. Nam finibus, mauris eu dictum iaculis, dolor tortor cursus quam, in volutpat augue lectus sed magna. Integer mollis lorem quis ipsum maximus finibus.