Komenda 3. Armii (3. Armee-Kommando) w 1914 r. działała na froncie wschodnim na terenie Galicji. 10 VI 1915 r. 3. Armia została rozwiązana, a Komenda Armii stanęła na czele Grupy Armii gen. Kawalerii Karla Kirchbacha (Armeegruppe General der Kavalerie Kirchbach), przekształconej w 1. Armię. Na początku września 1915 r. – w ramach kampanii przeciwko Serbii – dotychczasowa Grupa Armii gen. kawalerii Karla Teresztyanszky’ego (Armeegruppe General der Kavalerie von Teresztyanszky) została wzmocniona i przekształcona w nową 3. Armię. Organizację zaopatrzenia zapewniała jej 12. Komenda Grupy Etapów (Etappengruppenkommando 12.), która wcześniej obsługiwała Grupę Armii Teresztyanszky’ego. 8 IX 1915 r. została ona przemianowana na Komendę Etapów 3. Armii (3. Armee-Etappenkommando).
Po pokonaniu Serbii i zajęciu Albanii w 1916 r. Dowództwo Operacyjne 3. Armii zostało skierowane na front tyrolski. Tam 24 II 1916 r. utworzono nowy Oddział Kwatermistrzowski nr 3 (Quartermeisterabteilung Nr. 3). W Albanii pozostał XIX Korpus (XIX. Korps), późniejsza Grupa Armii Albania (Armeegruppe Albanien), wraz z Oddziałem Kwatermistrzowskim nr 19, przekształconym z Oddziału Kwatermistrzowskiego nr 3. 11 VII 1916 r. Dowództwo Operacyjne 3. Armii zostało przeniesione z Tyrolu na front wschodni. Oddział kwatermistrzowski nr 3 pozostał w Tyrolu i od 28 VII 1916 r. był oddziałem kwatermistrzowskim Dowództwa Grupy Armii arcyksięcia Eugeniusza (Heeresgruppenkommando des Erzherzogs Eugen). Na froncie wschodnim dotychczasowy Oddział Kwatermistrzowski nr 12, przemianowany na Oddział Kwatermistrzowski nr 3, działał przy Komendzie 3. Armii. 13 I 1918 r. Komendę 3. Armii przemianowano na Komendę 7. Armii.
Grupa Armii Pflanzer-Baltin (Armeegruppe Pflanzer-Baltin), sformowana 3 X 1914 r., została 8 V 1915 r. przekształcona w 7. Armię (7. Armee). 13 I 1918 r. dotychczasowy dowódca armii, feldmarszałek Hermann von Kövess przejął ze sztabem komendy armii dotychczasowy front arcyksięcia Józefa. Prowadzenie 7. Armii przejęła dotychczasowa Komenda 3. Armii pod dowództwem gen. Karla Křitka (Generaloberst Křitek). 15 IV 1918 r. Komenda 7. Armii została rozwiązana, a na jej miejsce powołano Komendę IX Korpusu (IX Korpskommando), która wraz z Oddziałem Kwatermistrzowskim nr 7 (7. Quartiermeisterabteilung) utworzyła 7. Komendę Generalną (7. Generalkommando). W czerwcu 1918 r. również ona została rozwiązana, a podległy jej obszar został podporządkowany 4. Komendzie Generalnej (4. Generalkommando), która stacjonowała we Lwowie.
Podczas I wojny światowej urzędy wywiadowcze Austro-Węgier uległy kilkakrotnie znacznym reorganizacjom. Do sierpnia 1915 r. Naczelna Komenda Armii (AOK) dzieliła się na: 1) naczelną Komendę Operacyjną (Operierende Oberkommando – OOK), kierującą operacjami i służbą wywiadowczą i 2) naczelną Komendę Etapów (Etappenoberkommando – EOK), zajmującą się służbą etapową. OOK podlegały: Oddział Operacyjny (Operationsabteilung), Oddz. Szczegółowy (Detailabteilung), od 1917 r. Oddz. Prezydialny (Präsidialabteilung), Oddz. Informacyjny (Nachrichtenabteilung) i Wojenna Kwatera Prasowa (Kriegspressequartier). Po mobilizacji ogłoszonej 31 VII 1914 r. większość personelu Biura Ewidencyjnego (wywiad wojskowy) przeszła do powstałego Oddz. Informacyjnego (Nachrichtenabteilung AOK). Na czele Grupy Wywiadu stanął mjr Max Ronge. Głównym zadaniem Oddz. Informacyjnego AOK było kierowanie wywiadem na froncie i zdobywanie informacji dotyczących wrogów, a także zbieranie informacji o m.in. nastrojach wśród ludności cywilnej. Właściwą służbę wywiadowcza w polu prowadziły urzędy wywiadowcze (Kundschaftstellen), ustanowione przy armiach.
W wyniku zmian przeprowadzonych w organizacji wywiadu 1 stycznia 1917 r. Szef Oddz. Informacyjnego AOK objął także bezpośrednie kierownictwo Biura Ewidencyjnego. Celem reorganizacji było zintegrowanie wszystkich służb wywiadowczych, pracujących nad podobnym zakresem spraw. W Oddz. Informacyjnym istniały 3 grupy ewidencyjne (Evidenzgruppen) – Rosja, Włochy i Bałkany – oraz Ofensywna Grupa Informacyjna (offensive Nachrichtengruppe). W skład Biura Ewidencyjnego wchodziły grupy zajmujące się: artylerią i fortyfikacją, ewidencją, propagandą, szyframi, polityką i prasą, informacją. Nastąpiły też zmiany w nazewnictwie kontrwywiadu: Kundschaftsdienst przemianowano na Nachrichtendienst, a już w sierpniu 1917 r. – na Spionageabwehrdienst.
Oddział Informacyjny Naczelnej Komendy Armii pozyskiwał informacje od służb sojuszniczych, prasowych, cenzury, od attaché wojskowych w różnych krajach, służb propagandowych i deszyfracji, służb jenieckich oraz od służby wywiadu (samodzielnych placówek wywiadowczych i konfidentów). Na ewidencję wroga (prowadzoną przez oficera lub placówkę wywiadu) składały się: obserwacja ruchów wojsk, patrole rozpoznawcze, patrole propagandy, oddziały pomiaru kartograficznego, służba nasłuchu telefonicznego i radiowego, przechwycona korespondencja, zeznania zbiegów i jeńców, informacje pozyskane przez konfidentów od ludności autochtonicznej oraz od osób powracających do kraju. Lokalne placówki współpracowały z dyrekcją policji. Przy poszczególnych armiach istniały oddziały wywiadowcze (Nachrichtenabteilungen, Hauptkundschaftstellen). Działali w nich oficerowie wywiadu, którzy koordynowali zbieranie informacji przez szpiegów. Działalność wywiadowcza była prowadzona na szczeblach sztabów generalnych armii, korpusów i dywizji. Istniały także urzędy wywiadowcze (Kundschaftsstellen), od 1 stycznia 1917 r. przemianowane na urzędy informacyjne (Nachrichtenstellen) przy wojskowych władzach terytorialnych (dowództwach wojskowych i dowództwach twierdz).
Oddział Informacyjny dzielił się na liczne sekcje (wywiadu, rosyjską, niemiecką, włoską, bałkańską, angielską, francuską, fortyfikacji, artylerii, manipulacyjną), a podczas wojny struktura jego rozrosła się jeszcze bardziej (oprócz sekcji wymienionych wcześniej doszły także m.in.: szyfrów, osobowa, paszportów i podróży, skandynawska, kontrwywiadu, kryminalno-policyjna oraz dwie sekcje szyfrowe).
Biura wywiadowcze działające przy 3. i 7. armiach austriackich ściśle współpracowały ze sobą. Na aktach gromadzonych w kancelarii wywiadu, nierzadko na różnych dokumentach wchodzących w skład jednej jednostki archiwalnej, widnieją prezenty zarówno wywiadu 3. Armii (K. u. k. 3. Armee-Kommando, Haupt-K.-Stelle, od stycznia 1916 r. – K. u. k. 3. Armee-Kommando Nachrichtenstelle) jak i 7. Armii (K. u. k. 7. Armee-Kommando, Haupt-K.-Stelle, od stycznia 1916 r. – K. u. k. 7. Armee-Kommando, Nachrichtenstelle). Oznaczone są przy tym jednym numerem Nr/R.
Po zakończeniu I wojny światowej urzędy administracji austriackiej w Galicji uległy likwidacji. Część akt wojskowych (w tym akta wywiadu 3. i 7. armii) pozostała w Polsce i złożono ją w Archiwum Państwowym w Lublinie, część – została wywieziona do Austrii. W 1925 r. akta austriackie z Lublina przekazane zostały do Archiwum Wojskowego w Warszawie. Do wybuchu II wojny światowej akta te nie zostały opracowane. W czasie wojny bardzo liczne austriackie akta wojskowe Niemcy wywieźli do Wiednia, a pod koniec wojny – do Znojma w Czechosłowacji. W 1950 r. Polska rewindykowała stamtąd osiemnaście wagonów akt, m.in. akta wywiadu 3 i 7 armii.
Zespół tworzą akta wytworzone przez wywiad działający przy 3. i 7. armiach austriackich w latach 1914-1918. Akta z różnych lat uporządkowane są wg systemu numerowo-rzeczowego. Są wśród nich materiały zgromadzone w sprawach poszczególnych osób: posądzonych o szpiegostwo, utrzymywanie kontaktów z nieprzyjacielem, wstąpienie do obcego wojska, przemyt, dezercję. Drugą grupę stanowią dokumenty o charakterze bardziej ogólnym: raporty dotyczące sytuacji społecznej na konkretnym terenie (zwłaszcza pogranicza rumuńskiego), rozmieszczenia wojsk nieprzyjacielskich, struktury siatki wywiadowczej, szpiegostwa, prowadzonego zwłaszcza na terenie Rumunii, na rzecz Rosji i Włoch, funkcjonowania służb wywiadowczych na kolei, instrukcje określające zasady wydawania paszportów, streszczenia artykułów z prasy polskiej i ukraińskiej, informacje o ruchu ludności, zwłaszcza na Bukowinie – ucieczkach z terenów objętych działaniami wojennymi i powrotach do miejsc stałego zamieszkania, działalności różnych rumuńskich organizacji politycznych i społecznych, rozporządzenia dotyczące ludności cywilnej na terenach objętych działaniami wojennymi, ruchu ludności (pozwolenia na podróż).
Numerowo-rzeczowy.
Zespół nie jest zmikrofilmowany.
Prawa własności należą do Skarbu Państwa.
AGAD, Wywiad 3. i 7. Armii
Zespół „Wywiad 3 i 7 Armii” inwentaryzowany był na początku lat 80-tych XX w. przez Annę Mużdżak. Opracowała ona inwentarz kartkowy do całości zespołu. Materiał aktowy podzieliła na dwie grupy – akt osobowych i akt ogólnych, a w każdej z nich uporządkowała jednostki rosnąco wg numerów kancelaryjnych oznaczonych symbolem R (lub Reg.). W pierwszej grupie znalazły się sprawy poszczególnych osób (lub grup osób) posądzonych o szpiegostwo, kolaborację z nieprzyjacielem, przemyt czy dezercję. W grupie drugiej umieszczone zostały informacje ogólne o szpiegostwie na terenie Rumunii, szpiegach rosyjskich i włoskich, sytuacji na kolei, zasadach wydawania paszportów. W części tej znalazły się też tłumaczenia z rosyjskich i rumuńskich gazet artykułów uznanych za szkodliwe dla monarchii austro-węgierskiej, raporty i protokoły zeznań konfidentów, spisy własnych wywiadowców i osób podejrzanych o współpracę z obcymi wywiadami. Ponadto w grupie tej znalazły się także dokumenty dotyczące wydawania paszportów. Poza wymienionymi dwiema grupami rzeczowymi w zespole znajdują się też akta bez numerów R (lub Reg.) oraz nieliczne pomoce kancelaryjne – głównie rejestry ewidencji wydawanych paszportów. Podział na sprawy „osobowe” i „ogólne” przeprowadzony przez A. Mużdżak nie był konsekwentny. W obu wyodrębnionych grupach znalazły się zarówno materiały dotyczące konkretnych osób, jak i sprawy o charakterze bardziej ogólnym. Z tego powodu podczas reinwentaryzacji aktom w zespole przywrócony został układ numerowy; wszystkie akta z obu wyodrębnionych wcześniej grup ułożone zostały wg rosnącego numeru Nr/R (lub Reg.). Akta bez numerów kancelaryjnych, tak jak to miało miejsce również wcześniej, pozostały na końcu zespołu.
Anna Mużdżak zinwentaryzowała także 10 j.a., które w rzeczywistości stanowią jedynie oryginalne kancelaryjne okładki i rotulusy (informację o braku akt zaznaczyła ona na kartach inwentarzowych). Obecnie pozycje te zostały pominięte w inwentarzu. Z pustych okładek utworzono jedną jednostkę archiwalną, która znalazła się na końcu zespołu (sygn. 450).
Akta ułożone są rosnąco wg numeru Nr/R (Reg.) nie mają ściśle chronologicznego układu. W kancelarii wywiadu akta układano rzeczowo nawet przez okres kilku lat.
Zdecydowana większość jednostek archiwalnych powstała już w registraturze wywiadu. Wyjątek stanowią sprawy, które ze względu na obszerność materiału aktowego zostały podzielone na kilka części. Są to jednostki o numerach kancelaryjnych: 6/R (22 j.a. – sygn. 5-26), 100/R (2 j.a. – sygn. 46-47), 813/R (2 j.a. – sygn. 72-73), 1030/R (5 j.a. – sygn. 101-105), 1045/R (2 j.a. – sygn. 119-120) i 1230/R (4 j.a. – sygn. 128-131).
Stan zachowania zespołu jest niemożliwy do oszacowania. Z luk w numerach kancelaryjnych Nr/R wynika, że zachowało się najwyżej ok. 14 % stanu pierwotnego.
Obecnie opis jednostek w polu „treść” został rozszerzony i w miarę możliwości ujednolicony. Obok tytułu w języku niemieckim podane jest tłumaczenie na język polski, a części przypadków (gdy informacje z akt dawały taką możliwość) podane także dodatkowe informacje o treści jednostki.
Opis inwentarzowy jednostki archiwalnej zawiera następujące elementy: 1. sygnatura; 2. treść; 3. daty; 4. język; 5. opis zewnętrzny i liczbę stron; 6. sygnatury kancelaryjne i 7. uwagi (ten element zawiera informacje o załącznikach – fotografiach, listach, artykułach prasowych, zarekwirowanych materiałach wywiadowczych itp.)
Zostały opracowane indeksy do inwentarza: osobowy i geograficzno-rzeczowy. Zarówno w inwentarzu w tytułach jednostek, jak i w indeksie osobowym imiona i nazwiska podane są w formie, w jakiej występują w aktach. Obok nazwisk i imion w indeksie osobowym i nazw w indeksie geograficznym, uwzględniony został także przedmiot sprawy.
Kriegsarchiv, A-1030 Wien, Nottendorfer Gasse 2
Fotografie Helene Nikolaides i Supotiera - oboje podejrzani o szpiegostwo na rzecz Rosji.
Lista osób należących do organizacji "Liga Anderleana", fotografie dra Aleksego Gierowskiego i jego żony Zofii Nepit - oboje podejrzani o sprzyjanie Rosjanom.
Fotografie Zdenka Reimanna, czeskiego legionisty, Antona Nerisa, Janku Popescula i Orestoffa Romanovici, podejrzanych o szpiegostwo na rzecz Rosji.
Fotografie osób podejrzanych działalność prorosyjską: Aurel Moldovan, I. Th. Vameşu, Aurora Vocol, komisarz policji Daszkiewicz, Maria Popow, Schaje Qrusteni, Iwan Adamenie, Chiem Abdula, Joan Dubeli, Janka Biwalsok, Nikolai Gaza, Johann Holzberg, Lucia Feugler, Jon Schaprovici, Rosa Csahor, Johann Kalomow, Sigma Glasmann i innych, nieznanych z nazwiska.
Fotokopie dokumentów w jęz. rumuńskim.
Fotokopie dokumentów w jęz. rosyjskim.
Fotografie Paula Pavicia, Matiasa Kelemovicia i Jakoba Sorovki.
Spis dezerterów z wojska austriackiego, sporządzony w maju 1918 r. przez Sąd Komendy 63. Dywizji Piechoty (Gericht des k.u. k. 63. Infanteriedivisionskommandos).
Fotografia B. Tynik.
Fotografia J. Dumnikiewicza z córką.
Tłumaczenia z jęz. ukraińskiego i rosyjskiego.
Mapa guberni kieleckiej (bez skali), "Polewaja kniżka dla razwiedczyka" [Książeczka polowa wywiadowcy], zdjęcia, pocztówki.
"Kniżka dla zapisywanija nomierow połkow i korpusow" [Książka do zapisywania numerów pułków i korpusów] "Invigilierungsbuch" [Książka inwigilacji], notatniki, austriacki paszport na nazwisko Arkadiusz Rychawski, s. Władysława.
2 listy w jęz. polskim.
Lista kupców z Suczawy sprowadzający towary w dużych ilościach.
3 fotografie W. Klimescha.
Dziennik ustaw i rozporządzeń krajowych dla Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim z 17.06.1917 r. (rozporządzenie namiestnika Galicji w sprawie ułatwień przy przekraczaniu granic północnego ściślejszego terenu działań wojennych (w jęz. polskim i niemieckim); Wzory druków: "Poświadczenie identyczności" i "Legitymacja do podróży"; rozporządzenie namiestnika Galicji dot. handlu zwierzętami rzeźnymi.
2 fotografie P. Soroki.
Notatnik; 3 fotografie A. Lewandowskiego.
Przepustka (Passier-Schein) na nazwisko Boruch Medwiner, wyd. w Warszawie w 1915 r.
5 fotografii N. Szumańskiego.
Austriacki paszport Meschulima Starera.
Fotokopie listów w jęz. rumuńskim.
2 rozporządzenia gubernatora Tarnopola Adama Ludwika Czartoryskiego z 1914 r.: "Obowiązkowe postanowienie" dot. wydawania broni znajdującej się w rękach prywatnych; "Obowiązkowe postanowienie" dot. publicznego rozpowszechniania fałszywych pogłosek o działalności rządu, urzędów państwowych i wojska. Zdjęcie Witolda Matogi, urzędnika kolejowego z Kałusza.
Legitymacja podróżna Marii Artmann; blankiet legitymacji uprawniającej do wyjazdu; mapy okolic Stanisławowa, 2 szt. (1: 200 000); Skizze betreffend Evakuierung der Kampfzone [Szkic sytuacyjny przedstawiający ewakuację ze strefy walk (teren Huta - Rosulna)] (1:75 000).
Fotografia N. Wassera.
2 fotografie Herscha Scherera.
Fotografia J. Kozarewicza.
4 fotografie N. Kurylaka.
2 fotografie gimnazjalisty Pawła Kowalczyka; 2 fotografie żołnierza Jana Kochanowskiego.
Korespondencja prywatna w jęz. czeskim.
5 fotografii M. Czornija, fotografia M. Wolszczuk, 2 zeszyty ze wzorami pieczęci urzędowych.
Paszport M. Jakimowicza.
Korespondencja prywatna J. Brabecka; fotografia F. Hajki; 2 fotografie córek J. Tomaška; listy prywatne i ich tłumaczenia.
3 fotografie T. Boczkowskiego.
2 fotografie kobiet.
Fotografia A. Mulak.
Fotografie wymienionych 8 osób - po 1 szt.
Fotografia S. Jaworskiego.
3 fotografie M. Hüttlera.
3 fotografie L. Lazarovici.
4 fotografie F. Krawczyka.
Charakterystyki odznaczonych urzędników na formularzach.
Korespondencja prywatna w jęz. rumuńskim; program przedstawienia teatralnego organizowanego przez Czerwony Krzyż; legitymacje podróżne Samuela Mehlera i Rudolfa Nefresta.
7 fotografii M. Łęgi.
Proklamacja Czesko-Słowackiego Komitetu Zagranicznego do Słowian z 15 VI 1916 r. nawołująca do walki przeciwko Niemcom i Węgrom (w jęz. czeskim i niemieckim).
Okólnik wydany przez Namiestnictwo w Czechach (K. k. Stattshalterei in Böhmen) 16 IV 1916 r.
6 fotografii A. Feinsteina.
4 karty pocztowe; 2 fotografie G. Litwinowicza; tabela przeliczeniowa z rubli na korony; zezwolenie na wyjazd do Worochty; paszporty Anny Kamili Litwinowicz i G. Litwinowicza.
Galicyjska karta myśliwska i karta na broń Wilhelma Bašnego.
7 fotografii M. Strilczuka.
5 fotografii M. Bańkowskiego.
Lista kolejarzy, którzy podczas rosyjskiej inwazji pracowali w Oddziale II w warsztacie tokarskim na kolei w Stanisławowie.
Korespondencja prywatna w jęz. rosyjskim; 4 fotografie: 2 grupowe, 1 nieznanej kobiety i 1 nieznanego mężczyzny w rosyjskim mundurze.
3 fotografie K. Starego.
7 fotografii J. Kozickiego.
2 fotografie P. Florea.
Szkic sytuacyjny miejscowości Uhrynów.
13 fotografii J. Sustersica.
Szkic sytuacyjny okolic miasta Bojan, między rzekami Dniestr i Prut.
Gazeta w jęz. węgierskim wyd. w Petersburgu; organ Oddziału Zagranicznego Wszechrosyjskiej Centrali Komitetu Wykonawczego Delegatów Robotniczych, Żołnierskich i Chłopskich, rozdawana bezpłatnie węgierskim jeńcom wojennym.
W aktach także forma: "Wort in Bild".
Karta pocztowa z tekstem "Österreichisches Fahnen-Lied".
2 fotografie J. Kuli.
2 fotografie grupowe z opisem osób na odwrocie.
Anonimowy donos w 3 egz.
* W aktach także formy: Makarow, Makurow.
* W aktach także forma: Palamarczuk.
10 fotografii H. Borisowa i 10 fotografii G. Nazarowa.
Dokument z kwietnia 1918 r. zalecający wprowadzenie zakazu demonstracji związanych z obchodami 1 maja.
Po 3 fotografie każdego z oskarżonych; tablice z odciskami ich palców; korespondencja prywatna w jęz. polskim wysłana przez K. Kowalika i R. Bilskiego.
8 fotografii N. Hamala.
7 fotografii I. Makoweja.
14 fotografii O. Goreckiego.
3 egz.
Jednostka utworzona z obwolut zaginionych akt, których brak stwierdzono w l. 80-tych XX w. (zob. wstęp - metoda opracowania).