Państwa zaborcze – Rosja, Niemcy i Austro-Węgry – znalazły się podczas I wojny światowej we wrogich obozach. Ziemie polskie pod zaborem rosyjskim stały się podczas tej wojny jednym z terenów działań wojennych. W wyniku ofensywy państw centralnych – Niemiec i Austro-Węgier – wiosną i latem 1915 r. Królestwo Polskie zostało zajęte przez ich wojska. W miarę zdobywania kolejnych terenów, na bieżąco były powoływane lokalne urzędy podległe władzom niemieckim lub austriackim. Obszar Królestwa Polskiego został podzielony pomiędzy Niemcy i Austro-Węgry na mocy trzech umów zawartych w 1915 r.: z 10 stycznia w Poznaniu, 22 kwietnia w Katowicach oraz 14 września w Cieszynie. Pod okupacją niemiecką znalazło się 3/5 terytorium Królestwa Polskiego, tj. jego północna część, w tym największe miasta i centra przemysłowe. W 1916 r. Generał-Gubernatorstwo Warszawskie liczyło 6 milionów mieszkańców.
Jeszcze przed zawarciem tych oficjalnych umów Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Rzeszy Niemieckiej wyznaczyło na szefa niemieckiej administracji hr. Merveldta. Stanął on na czele Zarządu Cywilnego dla Polski zaboru rosyjskiego (Zivilverwaltung für Russisch-Polen), urzędu mającego swą siedzibę we Wrocławiu. Na okupowanych terenach tworzone były organa administracji lokalnej, czyli urzędy powiatowe (Kreisamt), z szefami powiatów (Kreischef) na czele. Zarząd Cywilny podlegał początkowo 9. armii, a w styczniu 1915 r. podporządkowano go Naczelnemu Dowództwu Wschodu (Oberbefehlshaber Ost) i przejściowo zmieniono jego nazwę na Zarząd Cywilny przy Naczelnym Dowództwie Wschodu (Zivilverwaltung beim Oberbefehlshaber Ost), a następnie na Cesarsko-Niemiecki Zarząd Cywilny po lewej stronie Wisły (Kaiserlich-Deutsche Zivilverwaltung links der Weichsel). Siedzibę tego urzędu przenoszono kolejno: w styczniu 1915 r. do Poznania, w maju do Kalisza a we wrześniu tr. do Warszawy. Kolejnymi szefami Zarządu byli: od sierpnia 1914 r. hr. Merveldt, od grudnia 1914 r. Hans von Brandenstein, a od marca 1915 r. Wolfgang von Kries. Zadaniem Zarządu Cywilnego było utrzymanie bezpieczeństwa na tyłach walczących armii oraz organizacja sprawnej eksploatacji gospodarczej okupowanego terenu na potrzeby walczących armii oraz państwa niemieckiego. Zarząd Cywilny tworzyły 3 oddziały: Oddział I odpowiedzialny za administrację terenami okupowanymi, sprawy polityczne, policyjne, rolnictwo, leśnictwo i górnictwo, Oddział II zajmujący się sprawami finansowymi oraz Oddział III odpowiedzialny za wymiar sprawiedliwości. Urząd ten funkcjonował do 24 sierpnia 1915 r., kiedy to na mocy rozporządzenia cesarza Niemiec Wilhelma II powołane zostało do życia Cesarsko-Niemieckie Generał-Gubernatorstwo Warszawskie (Kaiserlich-Deutsche General-Gouvernement Warschau). Była to władza centralna, ustanowiona w celu zarządzania częścią terytorium Królestwa Polskiego, okupowaną przez wojska niemieckie. Formalnie celem było utrzymanie porządku oraz zorganizowanie sprawnej eksploatacji gospodarczej na okupowanych terenach. Na stanowisko generał-gubernatora warszawskiego został mianowany gen. Hans Hartwig von Beseler, zdobywca twierdzy Modlin (zwanej wówczas Nowogieorgijewsk). Sprawował on władzę cywilną i wojskową na terenie Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego i podlegał bezpośrednio cesarzowi Niemiec. W hierarchii służbowej jego stanowisko równało się dowódcy armii. Generał-gubernatorowi podlegały wszystkie urzędy wojskowe i cywilne oraz oddziały wojskowe mające za zadanie zabezpieczenie kraju i jego linii komunikacyjnych. Ze swojej działalności generał-gubernator warszawski składał cesarzowi sprawozdania, przesyłane także do kanclerza Rzeszy i ministra wojny. Do uprawnień Beselera należało wydawanie zarządzeń administracyjnych potrzebnych do kierowania podległym mu terytorium, ściąganie podatków i nakładanie innych danin.
Sztab Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego początkowo tworzyły dwa oddziały: Oddział A, podlegający bezpośrednio szefowi sztabu, odpowiedzialny za sprawy organizacyjne, wyszkolenie, uzbrojenie i dyslokację wojsk, wywiad i kontrwywiad oraz Oddział B, podlegający nadkwatermistrzowi, odpowiedzialny za sprawy inżynieryjno-saperskie, komunikację, przemysł krajowy, wymiar sprawiedliwości, umundurowanie i wyżywienie wojska, służbę zdrowia i weterynaryjną oraz posługi duszpasterskie. Od listopada 1916 r. istniał też Oddział C, powołany do spraw Polskiej Siły Zbrojnej (Polnische Wehrmacht).
Generał-Gubernatorstwo Warszawskie było urzędem zwierzchnim w stosunku do Szefa Administracji przy Generał-Gubernatorstwie oraz podległych mu 29 urzędów powiatowych, gubernatora wojskowego m. Warszawy i pozostałych 10 gubernatorstw wojskowych, których siedziby zlokalizowane były w: Błoniu-Grodzisku (następnie Skierniewicach), Ciechanowie (następnie Mławie), Częstochowie, Kaliszu, Łodzi, Łomży, Łukowie, Sierpcu (następnie Płocku), Siedlcach i Włocławku. Ten podział terytorialny obowiązywał do końca wojny. Każdy z terenowych gubernatorów wojskowych miał wyznaczony do pomocy sztab oraz urząd gubernatorstwa, również podzielony na wydziały. Ponadto Generał-Gubernatorstwu Warszawskiemu podlegały: Intendentura Armii (Armee Intendantur), Urząd Surowców Wojennych (Kriegsrohstoffstelle), Urząd Materiałów Pędnych (Betriebstoffstelle), Krajowy Urząd Zbożowy (Landesgetreidestelle), Centrala Węglowa (Kohler-Zentrale), Zarząd Poczt i Telegrafów (Post- und Telegraphenverwaltung), Urząd Meldunkowy (Meldeamt), tajna policja polowa (Geheime Feldpolizei), gubernialne sądy wojskowe (Gouvernement-Gerichte), Zarząd Archiwów (Archivverwaltung).
W Generał-Gubernatorstwie Warszawskim wprowadzono zasady gospodarki przymusowej (Zwangswirtschaft). Obowiązywała kontrola produkcji i zbytu. Dla potrzeb przemysłu Niemiec rekwirowane były urządzenia i surowce, a w wielu przedsiębiorstwach wprowadzono zarząd przymusowy. Dodatkowo prowadzona była akcja werbunkowa skierowana do mieszkańców Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego w celu zachęcenia ich do podjęcia pracy w przemyśle i rolnictwie w Niemczech. Wobec niezadowalających rozmiarów dobrowolnego podejmowania decyzji o wyjeździe do pracy w Niemczech, 4 października 1916 r. generał-gubernator wydał rozporządzenie „o zwalczaniu wstrętu do pracy”, na mocy którego bezrobotnych, uchodźców i osoby z marginesu społecznego przymusowo wysyłano pod konwojem na roboty. Rozporządzenie to obowiązywało do stycznia 1918 r.
Akta wytworzone przez niemiecką administrację na ziemiach polskich miały zostać wywiezione do Niemiec przed wycofaniem się władz niemieckich z okupowanych terenów. Pozostałe były niszczone do ostatnich dni niemieckiej okupacji Warszawy. Tylko niewielką część akt Niemcy planowali przekazać władzom polskim. Po I wojnie światowej do Archiwum Wojskowego w Warszawie, utworzonego w 1919 r. na mocy dekretu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, trafiło ponad 1700 mb. akt wytworzonych przez działające tu podczas wojny urzędy niemieckie. W 1930 r. Archiwum to zmieniło nazwę na Archiwum Akt Nowych. Na początku października 1939 r. Niemcy opieczętowali wszystkie dokumenty niemieckich władz i urzędów z lat 1915-1918 z zasobu AAN. W listopadzie tegoż roku niemal wszystkie akta zostały przewiezione do Poczdamu, gdzie uległy zniszczeniu podczas bombardowań w 1945 r. Podobny los spotkał archiwalia pozostałe w budynku AAN przy ul. Rakowieckiej, który spłonął w listopadzie 1944 r. podczas planowego niszczenia stolicy po stłumieniu powstania warszawskiego przez wojska niemieckie. Ocalały jedynie nieliczne akta ukryte wcześniej w Forcie Sokolnickiego.
W Archiwum Akt Nowych pozostało 36 jednostek archiwalnych i 15 teczek variów i dissolutów związanych z działalnością wymienionych urzędów. Materiały te wraz z drukowanymi sprawozdaniami Szefa Administracji zostały przekazane do Archiwum Głównego Akt Dawnych. Z ocalałych dokumentów w latach 70. XX w. zostały w AGAD utworzone jednostki archiwalne i stworzono grupę zespołów pod nazwą Niemieckie Władze Okupacyjne na terenie byłego Królestwa Polskiego (nr zbioru: 314). W skład tej grupy weszły cztery zespoły: 1. Cesarsko-Niemieckie Generał-Gubernatorstwo w Warszawie; 2. Szef Administracji przy Generał-Gubernatorstwie Warszawskim; 3. Cesarsko-Niemieckie Prezydium Policji w Warszawie. Wydział Materiałów Opałowych; 4. Urząd Materiałów Pędnych.
Komisja Metodyczna AGAD na posiedzeniu 9 listopada 2010 r. podjęła decyzję o utworzeniu czterech odrębnych zespołów i ich reinwentaryzacji (Komisja Metodyczna zadecydowała wówczas również o zmianie nazwy jednego z zespołów – w miejsce Cesarsko-Niemieckie Generał-Gubernatorstwo w Warszawie przyjęto nazwę Cesarsko-Niemieckie Generał-Gubernatorstwo Warszawskie (wcześniej w nazewnictwie w obrębie grupy zespołów panowała pewna niekonsekwencja)). Inwentarz zespołu Cesarsko-Niemieckie Generał-Gubernatorstwo Warszawskie jest ostatnim opracowanym inwentarzem. Inwentarze pozostałych trzech zespołów z dawnej grupy zespołów nr 314 zostały opracowane i przyjęte przez Komisję Metodyczną AGAD w latach 2011-2012.
Zawartość zespołu jest bardzo zróżnicowana. Ze względu na to, że zachowany jest zaledwie szczątek dokumentacji wytworzonej w kancelarii Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego, odtworzenie układu kancelaryjnego nie było możliwe, a kolejność jednostek w inwentarzu jest wynikiem próby uporządkowania ich według kryterium chronologiczno-tematycznego.
W tym szczątkowo zachowanym zespole znajdują się następujące materiały:
W kolejności sygnatur.
Zespół nie jest zmikrofilmowany.
Prawa własności należą do Skarbu Państwa.
AGAD, Ces.-Niem. Gen.-Gub. Warsz.
Zespół Cesarsko-Niemieckie Generał-Gubernatorstwo Warszawskie wchodził wcześniej w skład grupy zespołów Niemieckie Władze Okupacyjne na terenie byłego Królestwa Polskiego. W 1978 r. mgr Grzegorz Bartnik opracował cztery inwentarze z obszernym wstępem ogólnym odnoszącym się do całej grupy zespołów, schematy przedstawiające strukturę organizacyjną, obsadę personalną i kompetencje Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego. Każdy z inwentarzy zaczynał się od sygn. 1. Akta w poszczególnych zespołach zostały ułożone rzeczowo. Opis jednostek w inwentarzu obejmował: sygnaturę, tytuł/treść, daty, opis zewnętrzny, sygnatury dawne i uwagi. Zespół Cesarsko-Niemieckie Generał-Gubernatorstwo Warszawskie liczył 64 sygnatury, przy czym część jednostek miało sygnatury złożone, np. dawna sygn. 15 (13 pozycji inwentarzowych, o sygn. od 15a do 15m). Paginacja niektórych jednostek była niekonsekwentna.
Podczas reinwentaryzacji tych akt zaszła potrzeba wyodrębnienia czterech zespołów, ponieważ po wprowadzeniu zarządzenia Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z 9 marca 1999 r. straciły moc przepisy określające zasady sporządzania inwentarzy książkowych dla grup zespołów. Komisja Metodyczna AGAD na posiedzeniu w dn. 9 listopada 2010 podjęła decyzję o podziale grupy zespołów na odrębne zespoły i nadaniu im nowych numerów (por. Dzieje zespołu).
Do zespołu Cesarsko-Niemieckie Generał-Gubernatorstwo Warszawskie opracowano obecnie osobny wstęp. Jednostki archiwalne składające się z różnorodnych, niezwiązanych ze sobą materiałów zostały podzielone na kilka jednostek, wskutek czego wzrosła ilość sygnatur. Jednostkom w zespole nadano nową, ciągłą sygnaturę. W razie potrzeby jednostki zostały na nowo spaginowane. Zespół został przepakowany do nowych bezkwasowych obwolut i pudeł. Usunięto stare, kartonowe teczki, co spowodowało zmniejszenie metrażu zespołu.
Pewną grupę akt stanowią rozporządzenia urzędowe (sygn. 12-44) oraz ulotki-odezwy wydawane przez niemieckie komitety rewolucyjne (sygn. 94-99). Przy ich opracowaniu zastosowane zostały wskazówki metodyczne dotyczące zasad gromadzenia i opracowywania materiałów ulotnych w archiwach państwowych (Decyzja Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych nr 12 z dn. 9 marca 2007 r.). Materiały ulotne pozostawiono w zespole macierzystym. Każdy pojedynczy materiał ulotny stanowi odrębną jednostkę inwentarzową. W przypadku, gdy jest zachowanych więcej niż jeden egzemplarz danego druku, pierwszy egzemplarz jest egzemplarzem archiwalnym, a kolejne stanowią egzemplarze użytkowe, przeznaczone do udostępniania. Informacja o liczbie przechowywanych egzemplarzy została podana w inwentarzu w pozycji „uwagi” oraz na obwolucie jednostki archiwalnej.
Z zespołu zostały wyłączone 3 j.a. związane z internowaniem Józefa Piłsudskiego, wytworzone w Zarządzie Prasy (Presseverwaltung) podległym Szefowi Administracji przy Generał-Gubernatorstwie Warszawskim. Jednostki te znalazły się w zespole Szef Administracji (zespół nr 532, sygn. 105-107). Z zespołu wyłączono też część akt luźnych, stanowiących część jednostek o dawnych sygnaturach 52 i 55. Są to obwieszczenia, listy przewozowe i pokwitowania wydane przez Szefa Administracji przy Generał-Gubernatorstwie Warszawskim. Jest też drukowany załącznik do sprawozdania półrocznego z działalności tegoż urzędu w okresie od 1 kwietnia do 30 września 1918 r. (identyczny druk znajduje się w jednostce o sygn. 12 w tymże zespole). Wszystkie te materiały zostaną włączone do zespołu Szef Administracji w formie aneksu.
Opis inwentarzowy jednostki zawiera obecnie następujące elementy: sygnatura, tytuł lub/i treść, daty, języki, ilość stron, opis zewnętrzny, sygnatury dawne, aneksy i uwagi. Do inwentarza opracowano konkordancję sygnatur oraz indeksy: osobowy i geograficzny.
Oprócz materiałów wytworzonych przez władze niemieckie, funkcjonujące w okresie okupacji, w zespole jest też kilka ulotek wydawanych przez niemieckie komitety rewolucyjne, tworzące się w Warszawie w listopadzie 1918 r. Są to materiały niezwiązane instytucjonalnie z urzędem-aktotwórcą, czyli Generał-Gubernatorstwem Warszawskim. Wcześniej znajdowały się one wśród druków i afiszy urzędowych, a w jednym przypadku taka odezwa znalazła się razem z odezwą gen.-feldmarszałka Paula von Hindenburga do żołnierzy (dawna sygn. 44). Decyzję o pozostawieniu ich w zespole, lecz przeniesieniu na jego koniec podjęła Komisja Metodyczna AGAD na posiedzeniu w dn. 16 października 2012 r. W niniejszym inwentarzu materiały te tworzą jednostki o sygnaturach 94-99.
Cesarsko-Niemieckie Prezydium Policji. Wydział Materiałów Opałowych
Szef Administracji przy Generał-Gubernatorstwie Warszawskim
Urząd Materiałów Pędnych przy Generał Gubernatorstwie Warszawskim
Zapewnienie bezpieczeństwa na kolei i granicach. Administracja wojskowa. Pokwitowania rekwizycji. Sądy wojskowe. Place ćwiczeń dla wojska i obozy wojskowe. Budowa dróg i mostów. Żegluga na Wiśle, Bugu i Narwi. Stan zdrowia ludności. Konie. Ruch graniczny; szpiegostwo i kontrwywiad. Transport samochodowy. Sytuacja polityczna. Kwestia językowa. Kwestia żydowska. Kluby żołnierskie. Wspieranie prac naukowych.
Sprawy wojskowe: zmiany w składzie i rozlokowaniu oddziałów; przeznaczenie, wykształcenie i zakwaterowanie oddziałów w ujęciu ogólnym oraz z wyszczególnieniem komendantury warszawskiej, okolic Warszawy oraz odcinków: Modlin, Pułtusk, Grójec. Sprawy garnizonów. Lazarety. Aprowizacja. Odzież. Sytuacja zdrowotna. Sprawy weterynaryjne. Regulacja koryt rzecznych. Uzbrojenie artyleryjskie. Groby i cmentarze wojenne. Sprawy ludności cywilnej: kwestie polityczne; Legion Polski; ruchy strajkowe; aprowizacja; uciekinierzy; rekwizycje; kurs rubla; milicja; urząd pośrednictwa wynajmu; dom pracy w Modlinie; cudzoziemcy; pozwolenia na broń; przebudowa Warszawy i przedmieść; sprawy paszportowe, meldunkowe i graniczne; zwalczanie bandytyzmu.
Sprawy wojskowe. Przegląd jednostek. Zmiany w jednostkach. Zastosowanie i wyszkolenie jednostek. Jednostki zapasowe. Działalność jednostek i instytucji technicznych. Stan zdrowotności. Sprawy weterynaryjne. Nosacizna i świerzb. Wyciągi z raportów Komendantury Warszawskiej i komendantur terenowych (Grójec, Modlin, Pułtusk). Służba wartownicza. Żandarmeria. Powoływanie niemieckich przesiedleńców do służby państwowej. Podróżni. Jeńcy wojenni. Polscy legioniści. Zakwaterowanie. Sądy. Zarząd garnizonowy. Zachowanie się ludności cywilnej. Sytuacja gospodarcza. Groby wojenne. Służba pomocnicza. Ludność polska. Kwestie robotnicze i strajkowe. Obóz zborny dla robotników. Dom pracy. Jeńcy wojenni. Obóz internowania w Beniaminowie. Obozy dla przesiedleńców w Modlinie i Pomiechówku. Obóz dla ludności cywilnej w Modlinie. Łączność z cytadelą w Warszawie. Transport wewnętrzny. Ruch graniczny. Urząd meldunkowy. Zwalczanie bandytyzmu. Działalność sądów na terenie Gubernatorstwa.
*obecna nazwa: Grodzisk Mazowiecki
Obsada personalna urzędów wojskowych w: Ciechanowie, Częstochowie, Grodzisku*, Kaliszu, Łodzi, Łomży, Łukowie, Płocku, Siedlcach, Warszawie i Włocławku, wraz z miejscami stacjonowania oddziałów na podległych im terenach.
2 egz. *Poczty polowe, lazarety, lecznice dla koni.
Wykaz jednostek i instytucji wojskowych* działających w Warszawie oraz w okręgach: Częstochowa, Grodzisk, Kalisz, Łódź, Łomża, Łuków Mława, Płock, Siedlce, Modlin i Włocławek, wraz z miejscami ich stacjonowania.
Wykaz jednostek i instytucji wojskowych działających w Warszawie oraz w okręgach: Częstochowa, Grodzisk, Kalisz, Łódź, Łomża, Łuków, Mława, Płock, Siedlce, Modlin i Włocławek, wraz z miejscami ich stacjonowania.
Wykaz jednostek i instytucji wojskowych działających w Warszawie oraz w okręgach: Częstochowa, Grodzisk, Kalisz, Łódź, Łomża, Łuków, Mława, Płock, Siedlce, Modlin i Włocławek, wraz z miejscami ich stacjonowania.
Wykaz jednostek i instytucji wojskowych działających w Warszawie oraz w okręgach: Częstochowa, Kalisz, Łódź, Łomża, Łuków, Mława, Płock, Siedlce, Modlin i Włocławek, wraz z miejscami ich stacjonowania.
Wykaz jednostek i instytucji wojskowych działających w Warszawie oraz w okręgach: Częstochowa, Kalisz, Łódź, Łomża, Łuków, Mława, Płock, Siedlce, Modlin i Włocławek, wraz z miejscami ich stacjonowania.
Wykaz jednostek i instytucji wojskowych działających w Warszawie oraz w okręgach: Częstochowa, Kalisz, Łódź, Łomża, Łuków, Mława, Płock, Siedlce, Modlin i Włocławek, wraz z miejscami ich stacjonowania. Wykaz gubernatorstw wojskowych z imiennym wykazem gubernatorów, ich adiutantów, lekarzy, weterynarzy i sędziów wojskowych.
Obsada personalna Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego i gubernatorstw wojskowych w: Częstochowie, Kaliszu, Łodzi, Łomży, Łukowie, Mławie, Płocku, Siedlcach, Skierniewicach i Włocławku.
Centrala paszportowa, obrót wewnętrzny, ruch graniczny, wyjazdy na obszar etapowy i powroty z niego, wyjazdy i powroty z obszaru okupowanego przez Austrię, opłaty, kary, postanowienia końcowe. Wzory dokumentów podróżnych, uprawniających do jednorazowego i wielokrotnego przekraczania granicy.
Zły stan; nie udostępnia się.
Opłata skarbowa. Taryfa skarbowa. Zwolnienia z opłat skarbowych. Przesyłki ekspresowe i zwykłe, ceny detaliczne i hurtowe. Ładunek wagonowy. Ustanawianie podatków. Rozporządzenia szczegółowe dla kolei, które nie podlegają wojskowej dyrekcji generalnej. Obniżki opłat skarbowych. Specjalnie rozporządzenia dla Kurlandii, Litwy, Białegostoku i Grodna.
Zły stan; nie udostępnia się.
Przedstawienie relacji służbowych. Wykazy zmian, które nastąpiły w czasie trwania roku podatkowego. Wyliczanie wysokości podatków. Obowiązek podatkowy dla wojskowych.
3 egz. Brak informacji o drukarni.
Odezwa naczelnego dowództwa niemieckich i austro-węgierskich armii wschodnich skierowana do mieszkańców Królestwa Polskiego. Zapowiedź wyzwolenia spod rosyjskiego panowania i wezwanie do wspólnej walki. Zapowiedź wolności wyznania.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau.
Tabela obejmująca artykuły żywnościowe, konie, siano i słomę. Regulacje dotyczące obrotu tymi artykułami na terenie GGW, wywozu ich do Niemiec a także na tereny okupowane przez Austro-Węgry oraz na obszary etapowe.
*Wymiary zachowanego fragmentu. Dokument uszkodzony; zachowana lewa połowa ogłoszenia. Brak informacji o drukarni.
Rozporządzenie szefa powiatu kutnowskiego von Mallinckrodta dotyczące cen maksymalnych dozwolonych w handlu hurtowym i detalicznym.
Brak informacji o drukarni.
Odezwa gen. Reinharda barona von Scheffer-Boyadel z ogłoszeniem objęcia przez niego władzy w mieście. Ustanowienie Straży Obywatelskiej; zakaz zgromadzeń; wstrzymanie wszelkich wydawnictw. Wprowadzenie kary śmierci za szpiegostwo i pomoc wojsku rosyjskiemu. Nakaz wybicia gołębi pocztowych. Zakaz noszenia broni; nakaz meldunkowy; wprowadzenie godziny policyjnej. Wprowadzenie czasu środkowo-europejskiego.
Druk: Deutsche Warschauer Zeitung. 3 egz. Zły stan. Nie udostępnia się.
Rozporządzenie głównodowodzącego 9. armią gen.-feldmarszałka księcia bawarskiego Leopolda von Wittelsbacha dla zajętych przez wojska niemieckie terenów Królestwa Polskiego położonych na wschód od Wisły. Wprowadzenie kar za sabotaż.
Brak informacji o drukarni.
Zarządzenie gubernatora gen. piechoty Urlicha Reinholda von Etzdorfa wprowadzające obowiązek meldunkowy i kary za jego naruszanie.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau.
Obwieszczenie Cesarsko-Niemieckiego Prezydenta Policji Hugona hr. Lerchenfelda w sprawie obowiązku paszportowego i procedur wydawania paszportów "dla ludności niezamożnej".
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau.
Rozporządzenie gubernatora gen. piechoty Urlicha Reinholda von Etzdorfa w sprawie wydawania przepustek, przepisów meldunkowych, zakazu wywozu żywności z Warszawy i kar przewidzianych za naruszanie rozporządzenia.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau. Zły stan zachowania. Nie udostępnia się.
Ogłoszenie Centrali Robotniczej przy Cesarsko-Niemieckim Prezydium Policji werbujące robotników do pracy na kolei w Królestwie Polskim, z podaniem dziennych zarobków oraz zapewnieniem bezpłatnego zakwaterowania i utrzymania.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau. Zły stan. Nie udostępnia się.
Ogłoszenie Centrali Robotniczej przy Cesarsko-Niemieckim Prezydium Policji werbujące robotników do pracy w Niemczech w hutach, kopalniach, budownictwie, na kolei, z podaniem dziennych zarobków i zapewnieniem bezpłatnego dojazdu.
Druk: Deutsche Warschauer Zeitung.
Ogłoszenie Centralnego Biura Pośrednictwa Pracy przy Cesarsko-Niemieckim Prezydium Policji werbujące rzemieślników i robotników niewykwalifikowanych do pracy w fabrykach i kopalniach w Niemczech, z zapewnieniem bezpłatnego przejazdu.
Druk: Deutsche Warschauer Zeitung. Zły stan. Nie udostępnia się.
Ogłoszenie Centrali Robotniczej w Warszawie werbujące kobiety i młodzież do pracy w rolnictwie w Niemczech, z zapewnieniem bezpłatnego przejazdu.
Autor obwieszczenia nieznany; tekst niekompletny, zachowana tylko górna część tekstu. Nie udostępnia się. Brak informacji o drukarni.
Fragment obwieszczenia ostrzegającego przed pracą w Niemczech, istniejącymi zagrożeniami i ciężkimi warunkami pracy.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei in Warschau. 5 egz.
Odezwa generał-gubernatora warszawskiego gen. Hansa von Beselera do mieszkańców Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego. Zapowiedź utworzenia Królestwa Polskiego i polskiego wojska.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau.
Odezwa generał-gubernatora warszawskiego gen. Hansa von Beselera do mieszkańców Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego. Zapowiedź utworzenia Królestwa Polskiego i polskiego wojska.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau. 3 egz.
Odezwa generał-gubernatora warszawskiego gen. Hansa von Beselera do mieszkańców Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego. Zapowiedź utworzenia Królestwa Polskiego i polskiego wojska.
Fragment Dziennika Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego, nr 52 z 13.11.1916 r.
Odezwa generał-gubernatora warszawskiego gen. Hansa von Beselera do mieszkańców Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego. Zapowiedź utworzenia Królestwa Polskiego i polskiego wojska.
4 egz. Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau.
Odezwa generał-gubernatora warszawskiego gen. Hansa von Beselera do mieszkańców Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego. Zapowiedź utworzenia Królestwa Polskiego i polskiego wojska.
Odezwa generał-gubernatora warszawskiego gen. Hansa von Beselera do mieszkańców Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego. Zapowiedź utworzenia Królestwa Polskiego i polskiego wojska.
3 egz. Druk: Niemiecka Drukarnia Rządowa.
Odezwa generał-gubernatorów: warszawskiego Hansa von Beselera i lubelskiego Karla Kuka do mieszkańców podległych im gubernatorstw, ogłaszająca powstanie nowego Królestwa Polskiego na terenach zajętych przez wojska niemieckie i austro-węgierskie. Zapowiedź utworzenia polskiego wojska i wezwanie ochotników do wstępowania w jego szeregi.
Odezwa generał-gubernatorów: warszawskiego Hansa von Beselera i lubelskiego Karla Kuka do mieszkańców podległych im gubernatorstw, ogłaszająca powstanie nowego Królestwa Polskiego na terenach zajętych przez wojska niemieckie i austro-węgierskie. Zapowiedź utworzenia polskiego wojska i wezwanie ochotników do wstępowania w jego szeregi.
4 egz. Druk: Niemiecka Drukarnia Rządowa.
Przepisy wydane przez generał-gubernatora warszawskiego gen. Hansa von Beselera dotyczące terminu i miejsca zgłaszania się ochotników do wojska polskiego, a także ich wieku, przeszkód w przyjęciu, wymaganych dokumentów, wyboru rodzaju broni, obowiązkach, badaniach lekarskich, zwolnieniach od służby, podległości wobec wojska niemieckiego oraz mundurów i sztandarów.
Druk: Niemiecka Drukarnia Rządowa.
Przepisy wydane przez generał-gubernatora warszawskiego gen. Hansa von Beselera dotyczące terminu i miejsca zgłaszania się ochotników do wojska polskiego, a także ich wieku, przeszkód w przyjęciu, wymaganych dokumentów, wyboru rodzaju broni, obowiązkach, badaniach lekarskich, zwolnieniach od służby, podległości wobec wojska niemieckiego oraz mundurów i sztandarów.
Druk: Niemiecka Drukarnia Rządowa.
Obwieszczenie prezydenta policji Ernsta Reinholda von Glasenappa o komisariatach milicji w Warszawie, w których mają meldować się ochotnicy do polskiego wojska.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau.
Obwieszczenie prezydenta policji Ernsta Reinholda von Glasenappa o zakupie koni na potrzeby wojska i o targach końskich w Warszawie.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau.
Rozporządzenie gubernatora gen. Urlicha Reinholda von Etzdorfa dotyczące warunków zakwaterowania wojskowych w domach prywatnych.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau. Zły stan; nie udostępnia się.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau. Zły stan; nie udostępnia się.
Rozkaz gubernatora, gen. Urlicha Reinholda von Etzdorfa, skierowany do robotników warsztatów fabryki "Parowóz", "Gerlach i Pulst" oraz warsztatów "Albatros", nakazujący natychmiastowe zaprzestanie strajku, pod groźbą surowych kar.
Druk: Deutsche Staatsdruckerei Warschau.
Odezwa gen.-feldmarszałka Paula von Hindenburga do żołnierzy z ostrzeżeniem przed propagandą rewolucyjną.
Odpisy tajnej korespondencji urzędowej dotyczącej głównie spraw wojskowych, a także: aktów sabotażu, adresowania poczty polowej, rekwizycji metali kolorowych, tkanin i skór, środków chemicznych oraz innych surowców, niepokojów społecznych, wydawnictw rewolucyjnych, zaopatrzenia w żywność, urlopów.
Brak informacji o drukarni.
Tekst rozmowy kierującego cenzurą prasową w Generał-Gubernatorstwie Warszawskim Georga Cleinowa, dotyczącej celów wojennych Niemiec, angażowania Polaków po stronie niemieckiej przeciwko Rosji w zamian za swobodę wyznania i języka oraz stosunku rządu niemieckiego do legionów polskich.
Brak informacji o drukarni.
Przemówienie kanclerza Niemiec Theobalda von Bethmanna-Hollwega na posiedzeniu komisji budżetowej parlamentu niemieckiego dotyczące sprawy polskiej w polityce międzynarodowej i potrzebie utworzenia państwa polskiego sprzymierzonego z Niemcami.
Przemówienie kanclerza Niemiec Theobalda von Bethmanna-Hollwega na posiedzeniu komisji budżetowej parlamentu niemieckiego dotyczące sprawy polskiej w polityce międzynarodowej i potrzebie utworzenia państwa polskiego sprzymierzonego z Niemcami.
2 egz. Brak informacji o drukarni.
Przemówienie gen.-gubernatora Hansa von Beselera, wygłoszone na Zamku Królewskim w Warszawie, poświęcone planom utworzenia niepodległego państwa polskiego, sprzymierzonego z Niemcami oraz polskiego wojska, pozostającego pod dowództwem niemieckim.
Brak informacji o drukarni.
Patrz sygn.49.
Druk na prawach rękopisu. Brak informacji o drukarni.
List Senatu Uniwersytetu Warszawskiego do generał-gubernatora Hansa von Beselera w obronie młodzieży akademickiej przed zarzutem udziału w "politycznych knowaniach" (politische Umtriebe).
Prospekt reklamowy firmy Posejdon-Pumpwerk w Bremie, s. 73-74 (16 stron: 73-73n). Przepustki wydane przez Wydział Paszportowy 191 (191a-191o)
Podania do Wydziału Paszportowego Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego o wydanie paszportów i zezwoleń na transport towarów.
Zły stan. Nie udostępnia się.
*Wykaz obejmuje numery: 31-480.
Podanie Marii Guzek do generał-gubernatora warszawskiego o zwolnienie jej męża Wacława z obozu jenieckiego w twierdzy Modlin.
*Pisownia oryginalna.
Brak s. 17.
Zły stan. Nie udostępnia się.
*Dmitrovgrad w Serbii. **Dawna nazwa Oslo.
Urzędy Wywiadowcze w St. Petersburgu, Kijowie, Rydze, Kownie, Buczynie, Kazaniu, Warszawie. Rosyjska służba wywiadowcza przy Kwaterze Głównej i przy armiach I-XII. Agentury Ochrany we Lwowie, Czerniowcach, Tarnopolu, Jarosławiu, Drohobyczu, Sanoku, Rawie Ruskiej, Brzeżanach, Stanisławowie, Brodach, Paryżu, Kopenhadze, Karlsruhe, Sofii, Carybrodzie*. Christianii**. Rosyjska służba wywiadowcza w Rumunii i na posterunkach granicznych. Rosyjska służba wywiadowcza w Szwajcarii. Rosyjscy oficerowie wywiadu, urzędnicy i agenci.
Na okładce tytuł w j. ros.: "Kontrol zarabotnym ariestantskim summam po Warszawskoj Pieriesylnoj torgowle za 1914 i 1915 g" [Kontrola sum zarobionych przez więźniów w warszawskim handlu wysyłkowym w latach 1914-1915]. *Brak informacji, w jakim mieście.
Brak stron: 131-139 i 177 (błąd w paginacji). Strony dodatkowe: 116a, 145a.
Kopie rozkazów wydanych w sprawach wojskowych, w większości przez gubernatora gen. Urlicha Reinholda von Etzdorfa, komendanta wojsk okupacyjnych gen. von Gereke i komendanta generał-majora von Kinzelbacha.
Kopie rozkazów gen. Urlicha Reinholda von Etzdorfa, szefa sztabu generalnego Heckera i głównego kwatermistrza Holfritza.
Paginacja zgodna z chronologią dokumentów; rozpoczyna się od rozkazu nr 1, znajdującego się na końcu skoroszytu. Strona dodatkowa: 25a.
Kopie rozkazów wydanych przez gen.-majora von Kinzelbacha.
Paginacja zgodna z chronologią dokumentów; rozpoczyna się od rozkazu nr 213, znajdującego się na końcu skoroszytu. Jednostka utworzona z części dawnej sygn. 44 (por. sygn. 76 i 99).
Kopie rozkazów wydanych przez gen.-majora von Kinzelbacha.
Jednostka utworzona z części dawnej sygn. 44 (por. sygn. 75 i 99).
Wyciąg dotyczy kosztów administracji wojskowej, zaopatrzenia, materiałów budowlanych, żołdu i odzieży.
*Brak stron: 20, 24, 56-57, 60-61, 93-94, 101-107, 118-119, 123, 139.
*Foliacja oryginalna, nadana w kancelarii urzędu. Brak kart: 15, 17, 23, 85, 91. Strony dodatkowe: 1a, 1b.
Na licowej stronie okładki napis: Generalgouvernement Warschau. Abteilung Polnische Wehrmacht [Generał-Gubernatorstwo Warszawskie. Wydział Polskiej Siły Zbrojnej].
Na licowej stronie okładki napis: Generalgouvernement Warschau. Abteilung Polnische Wehrmacht [Generał-Gubernatorstwo Warszawskie. Wydział Polskiej Siły Zbrojnej].
Strona dodatkowa: 1a.
Na okładce napis: "Zivilverwaltung für Russisch-Polen" [Zarząd Cywilny dla Polski zaboru rosyjskiego]. Strony dodatkowe: 23a, 31a, 53a.
Księga z kancelarii rosyjskiej przejęta do użytku przez kancelarię niemiecką. Na okładce tytuł: "Kniga postanowlenij obszczago sobranija gg [gospod] ofi[cerow] 8-go Piech[otnogo] Estlan[dskogo] Połka s 7 janwaria 1911 [Księga uchwał ogólnego zebrania panów oficerów 8. estońskiego pułku piechoty, od 7 stycznia 1911 r.] Strona dodatkowa: 2a.
Mapa Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego w skali 1: 750 000, uwzględniająca granice GGW, powiatów (Bezirke), okręgów (Kreise) oraz siedziby gubernatorstw.
Opracowanie dotyczące szkolnictwa wyższego w Warszawie, sporządzone dla potrzeb władz niemieckich; charakterystyka Stowarzyszenia Studentów im. Stanisława Staszica.
Podania dotyczą: sekwestrów, nadań górniczych, zaopatrzenia w surowce dla przemysłu oraz aprowizacji robotników.
4 egz. Jeden z egzemplarzy wyłączony z j.a. o dawnej sygn. 55, gdzie stanowił s. 332. Brak informacji o drukarni.
Odezwa Warszawskiej Rady Żołnierskiej (Soldatenrat Warschau) do żołnierzy niemieckich, informująca o przejęciu przez nią dowództwa nad niemieckimi żołnierzami w Warszawie i zapowiadająca jak najszybszą ewakuację do Niemiec.
Brak informacji o drukarni.
Odezwa Naczelnego Komitetu Rewolucyjnego armii austro-węgierskiej (Oberstes Revolutionäres Komitee der Österreichisch-Ungarischen Armee) do żołnierzy niemieckich wzywająca do wspólnego zaprzestania walki.
Brak informacji o drukarni.
Odezwa Żołnierskiego Komitetu Rewolucyjnego (Revolutionäres Soldatenkomitee) do żołnierzy niemieckich, wzywająca do powszechnego pokoju w Europie.
Brak informacji o drukarni.
Odezwa Żołnierskiego Komitetu Rewolucyjnego (Revolutionäres Soldatenkomitee) do żołnierzy niemieckich, wzywająca do obalenia rządu niemieckiego.
Brak informacji o drukarni.
Odezwa Żołnierskiego Komitetu Rewolucyjnego (Soldaten-Revolutions-Komitee) do żołnierzy niemieckich, wzywająca do zakończenia wojny.
Jednostka utworzona z części dawnej sygn. 44 (por. sygn. 75 i 76).
Kopia rozkazu wydanego przez niemiecką Radę Żołnierską w Warszawie (Soldatenrat Warschau), zakazującego składania broni w polskie ręce i określającego zasady ewakuacji oddziałów niemieckich.